Bielany Wrocławskie I (gm. Kobierzyce), motte

Przynależność administracyjna i toponomastyka

• Współczesna: gmina Kobierzyce, pow. wrocławski, woj. dolnośląskie.
• Historyczne jednostki administracyjne: księstwo wrocławskie.
• Nazwy historyczne: Bielany Wrocławskie (niem. Bettlern).

Kontekst przestrzenny, rozplanowanie, stan zachowania obiektu

Na płaskim i suchym terenie, w centrum wsi, ok. 50 m na SW od kościoła. Obiekt ma postać nasypu (kopca) o planie owalu. Z trzech stron kopiec otaczała fosa, obecnie najlepiej czytelna od zachodu.

Wybór źródeł do dziejów miejscowości i dóbr ziemskich

• 1336 – mieszczanin Mikołaj Reichenbach przekazał żonie Zofii wszelkie prawa do folwarku Bechelern z młynem i 3 łanami ziemi, które to dobra należały do rycerza Ottona von Glaubitz (RS 5707)
• 1337 – allod Bethelern (RS 5820)
• 1341 – Jan Luksemburski zezwolił mieszczaninowi Mikołajowi Sittenowi lokować folwark Bethlern na prawie niemieckim (RS 6669)
• 1344-1348 – Mikołaj Sitten kupił od kapituły wrocławskiej 7-łanowy folwark Crucze, który scalił z dobrami Bielany (Soffner 1875, s. 118)
• 1348-1351 – dobra Mikołaja Sittena, który w 1351 r. nadał testamentem synom Franciszkowi i Janowi wieś Bielany z sołectwem, prawem patronatu kościelnego, karczmą, młynem i innymi dobrami (RŚl, I, nr 836; II, nr 462)
• 1353 – wieś Betlern z 49 łanami (RWN, s. 65)
• 1356-1360 – dobra Jana i Franciszka, synów Mikołaja Sittena (RF, I, 20a; RŚl, III, nr 279, 562; IV, nr 437; V, nr 173, 174)
• 1375 – Jan Sitten dowiódł swoich praw dziedzicznych do majątku (RF, I, 20b)
• 1392 – wystawił tu dokument król Wacław IV (CDS XXXIV, s. 44)
• 1393 – wystawił tu dokument starosta świdnicki Benesz z Choustnika (CDS XXXV, s. 248)
• 1414 – Mikołaj Sitten sprzedał ¼ dóbr Mikołajowi Heinze (RF, I, 21a)
• 1421 – Piotr von Gregersdorf sprzedał mieszczaninowi Mikołajowi Merbotowi ¼ dóbr Bielany (RF, I, 21a)
• 1421 – Barbara, córka mieszczanina Mikołaja Hainze, przekazała mężowi Konradowi Steinkellerowi ½ dóbr (RF, I, 21a)
• 1423 – Konrad Steinkeller sprzedał Mikołajowi Merbotowi ½ dóbr z wyższym i niższym sądownictwem oraz lennem kościelnym (RF, I, 21a)
• 1432 – Mikołaj Merbot kupił ¼ wsi od Małgorzaty, żony Mikołaja Gotke (RF, I, 21a)
• 1450 – Maciej Merbot sprzedał ¼ wsi Barbarze, żonie Dippranda Reibnitza (RF, I, 22b)
• 1457-1461 – dobra we wsi posiadał Jan Bank (Soffner 1875, s. 119)
• 1467 – Barbara Merbot, żona Dippranda Reibnitza, sprzedała Libuszy i Albrechtowi Schewerlein ⅓ dóbr z folwarkiem, karczmą, ⅓ sołectwa i lenna kościelnego (RF, I, 22b)
• 1483 – Libusza, córka Hieronima Schewerleina, przekazała Walentemu Schewerleinowi ⅓ dóbr (RF, I, 22b)
• br. – ¼ dóbr posiadał Aleksy Bank, a następnie jego córka Katarzyna, żona Sebastiana Uthmanna (RF, I, 22b)

Historia budowlana obiektu

Nasyp założony na planie owalu o wymiarach u podstawy 30 × 38 m oraz u góry 25 × 30 m, o wysokości do 3 m. Obiekt z trzech stron otoczony był fosą o szerokości 5–7 m, obecnie czytelną przede wszystkim od strony zachodniej. W wykopie sondażowym założonym w centralnej części plateau nie stwierdzono obecności warstwy kulturowej. Badania wiertnicze wykazały, że sztuczny nasyp kopca osiąga miąższość do 1,45 m, natomiast na jego stokach zalega warstwa zwartej gliny przemieszanej z próchnicą oraz fragmentami cegieł i zaprawy wapiennej. Podczas badań wykopaliskowych oraz z powierzchni obiektu pozyskano kilkanaście fragmentów ceramiki stalowoszarej, kremowej i ceglastej, w tym ułamki garnków, patelni i misy, fragment dna ze śladami odcinania oraz ceramiczną płytkę.

Chronologia: dwór na kopcu z 2 poł. XIV-XV w.

Konkretne wzmianki (wybór): RS 5707, 5820, 6669; RŚl I, nr 836; RŚl II, nr 462; RWN, s. 65; RF I, 20a, 20b, 21a, 22b; RŚl III, nr 279, 562; RŚl IV, nr 437; RŚl V, nr 173, 174; CDS XXXIV, s. 44; CDS XXXV, s. 248; Soffner 1875, s. 118-119.

@article{altschlesische_blaetter_1926_wierzowice_wielkie,

title = {Altschlesische Bl\"{a}tter},

year  = {1926},

date = {1926-01-01},

urldate = {1926-01-01},

journal = {Altschlesische Bl\"{a}tter},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {article}

}

@article{antoniewicz_mapa_1964,

title = {Mapa grodzisk w Polsce},

author = {W. Antoniewicz and Z. Warto\lowska},

year  = {1964},

date = {1964-01-01},

urldate = {1964-01-01},

journal = {Wroc\law},

pages = {29},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {article}

}

@article{kaletyn_sprawozdanie_1974,

title = {Sprawozdanie z dzia\lalno\'{s}ci archeologicznej s\lu\.{z}by konserwatorskiej na terenie woj. wroc\lawskiego},

author = {T. Kaletyn},

year  = {1974},

date = {1974-01-01},

urldate = {1974-01-01},

journal = {Silesia Antiqua},

volume = {16},

pages = {328, 341},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {article}

}

@article{kaletyn1978,

title = {Sprawozdanie z dzia\lalno\'{s}ci wojew\'{o}dzkiego o\'{s}rodka archeologiczno-konserwatorskiego we Wroc\lawiu w roku 1976},

author = {T. Kaletyn},

year  = {1978},

date = {1978-01-01},

urldate = {1978-01-01},

journal = {Silesia Antigua},

volume = {20},

pages = {253-268},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {article}

}

@article{Kaletyn1980,

title = {Sprawozdanie z dzia\lalno\'{s}ci w zakresie ochrony i ratownictwa zabytk\'{o}w archeologicznych na obszarze woj. wroc\lawskiego i m. Wroc\lawia w 1978 r. prowadzonej przez WOAK we Wroc\lawiu},

author = {T. Kaletyn},

year  = {1980},

date = {1980-01-01},

urldate = {1980-01-01},

journal = {Silesia Antiqua},

volume = {22},

pages = {263-275},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {article}

}

@article{kaletyn1981,

title = {Sprawozdanie z dzia\lalno\'{s}ci w zakresie ochrony i ratownictwa zabytk\'{o}w archeologicznych na obszarze woj. wroc\lawskiego i m. Wroc\lawia w roku 1979, prowadzonej przez WOAK we Wroc\lawiu},

author = {T. Kaletyn},

year  = {1981},

date = {1981-01-01},

urldate = {1981-01-01},

journal = {Silesia Antiqua},

volume = {23},

pages = {263\textendash273},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {article}

}

@article{Kramarek1964Bielany,

title = {Bielany Wroc\lawskie, pow. Wroc\law},

author = {Jan Kramarek},

year  = {1964},

date = {1964-01-01},

journal = {Silesia Antiqua},

volume = {6},

pages = {217\textendash219},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {article}

}

@book{Nowakowski2017,

title = {\'{S}l\k{a}skie obiekty typu motte. Studium archeologiczno-historyczne},

author = {Dominik Nowakowski},

year  = {2017},

date = {2017-01-01},

urldate = {2017-01-01},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@book{nowakowski2023,

title = {Zamki i dwory ksi\k{e}stwa wroc\lawskiego od XIII do XVI wieku},

author = {D. Nowakowski},

year  = {2023},

date = {2023-01-01},

urldate = {2023-01-01},

pages = {149\textendash152},

address = {Wroc\law},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@phdthesis{pawlowski_grody_1978,

title = {Grody sto\.{z}kowate, ostros\lupowe i wie\.{z}e mieszkalno-obronne na \'{S}l\k{a}sku w \'{s}redniowieczu},

author = {A. Paw\lowski},

year  = {1978},

date = {1978-01-01},

urldate = {1978-01-01},

pages = {199-200},

school = {KHASiT Politechniki Wroc\lawskiej},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {phdthesis}

}

@article{Pawlowski1978b,

title = {Z bada\'{n} grodzisk \'{s}redniowiecznych wojew\'{o}dztwa wroc\lawskiego},

author = {A. Paw\lowski},

year  = {1978},

date = {1978-01-01},

urldate = {1978-01-01},

journal = {Sprawozdania Archeologiczne},

volume = {30},

pages = {241-258},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {article}

}

@techreport{prus_katalog_1994,

title = {Katalog stanowisk archeologicznych wojew\'{o}dztwa wroc\lawskiego (stanowiska opublikowane, cz. I)},

author = {O. Prus},

year  = {1994},

date = {1994-01-01},

urldate = {1994-01-01},

address = {Wroc\law},

note = {maszynopis w Archiwum Naukowy Muzeum Archeologicznego we Wroc\lawiu},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {techreport}

}

@collection{\ssCDS29,

title = {CDS XXIX = Codex Diplomaticus Silesiae, Regesten zur schlesischen Geschichte, Bd. XXIX: 1334-1337 (nr 5279-6020)},

editor = {Konrad Wutke and Erich Randt and Hans Bell\'{e}e},

year  = {1923},

date = {1923-01-01},

urldate = {1923-01-01},

address = {Breslau},

note = {u\.{z}ywany r\'{o}wnie\.{z} skr\'{o}t \'RS\'},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{\ssCDS34,

title = {CDS XXXIV = Codex Diplomaticus Silesiae, Die Inventare der nichtstaatlichen Archive Schlesiens. Kreis Habelschwerdt, Bd. XXXIV},

editor = {Erich Graber},

year  = {1929},

date = {1929-01-01},

urldate = {1929-01-01},

volume = {XXXIV},

publisher = {Trewendt \& Granier},

address = {Breslau},

series = {CDS},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{\ssCDS35,

title = {CDS XXXV = Codex Diplomaticus Silesiae, Die Inventare der nichtsstaatlichen Archive Schlesiens. Kreis Jauer, Bd. XXXV},

editor = {Erich Graber},

year  = {1930},

date = {1930-01-01},

urldate = {1930-01-01},

volume = {XXXV},

publisher = {Priebatsch\'s Buchhandlung},

address = {Breslau},

series = {CDS},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{βRF,

title = {RF = Repertorium Frobenianum (Repertorium Investiturarum in Praediis Ducatus Vratislaviensis, quae in Libris eiusdem Cancellariae continentur), t. 1-4},

note = {APWr., Akta miasta Wroc\lawia, sygn. C 24/I\textendashIV},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{βR\'{S}l_1,

title = {R\'{S}l I = Regesty \'{s}l\k{a}skie. T. I, 1343-1348},

editor = {Wac\law Korta},

year  = {1975},

date = {1975-01-01},

urldate = {1975-01-01},

address = {Wroc\law},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{βR\'{S}l_2,

title = {R\'{S}l II = Regesty \'{s}l\k{a}skie. T. II, 1349-1354},

editor = {Wac\law Korta},

year  = {1983},

date = {1983-01-01},

urldate = {1983-01-01},

address = {Wroc\law},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{βR\'{S}l_4,

title = {R\'{S}l IV = Regesty \'{s}l\k{a}skie. T. IV, 1358-1359},

editor = {Wac\law Korta},

year  = {1992},

date = {1992-01-01},

urldate = {1992-01-01},

address = {Wroc\law-Warszawa},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

Ilustracje

Lokalizacja