Sołtysowice, st. 2 (gm. Wrocław), motte

Przynależność administracyjna

Obecna: Sołtysowice (Schottwitz, Kr. Breslau, MBL. 4868), ob. osiedle Wrocław-Sołtysowice, gm. Wrocław, pow. Wrocław, woj. dolnośląskie; stan. nr 2, AZP 108/79-29

Przynależność historyczna: księstwo wrocławskie

Lokalizacja

W dolinie Widawy, na terenie parku, ok. 0,5 km na E od centrum osiedla (tabl. 20:f).

Wybór źródeł do dziejów miejscowości i dóbr ziemskich:

• 1253 – Sulchowiz (SUb, III, nr 60, 61)
• 1283 – Schulchowiz (RS 1734)
• 1289 – wymieniony mieszczanin Dytryk de Molsdorff (SUb, V, nr 416)
• 1312 – mieszczanin Jan Mollensdorf zapisał drugiej żonie Katarzynie, córce Henryka Reichenbacha, jako oprawę 10 łanów in alio allodio Schultheschowycz, z zastrzeżeniem, że jeżeli Jan umrze wcześniej, to 5 łanów bez dworu [curia Schultheschowicz] mają przejąć jego dziedzice, a pozostałe 5 i 1 łan ze Starego Dworu, który od dawna posiadała po ojcu Katarzyna, wraz z dworem w Sołtysowicach [curia in Schultheschowicz], mają przejąć jej dziedzice (RS 3329)
• 1326 – Henryk VI wrocławski przekazał mieszczaninowi Piotrowi Schlanzowi 3 ½ łana we wsi, które wcześniej należały do Gotwina ze Smardzowa (RS 4595)
• 1340 – mieszczanin Jan, syn Tyczka von Reichenbacha, sprzedał wszystkie swoje dobra we wsi mieszczaninowi Piotrowi Traybotonis (RS 6435)
• 1341 – Kunegunda, wdowa po mieszczaninie Emeryku, sprzedała folwark Małgorzacie Dompnig (RS 6551)
• 1344 – mieszczanin Hertelin z Głogowa zobowiązał się spłacić dług mieszczaninowi Piotrowi Stricholtzowi w wysokości 225 grzywien, jako zabezpieczenie przeznaczył folwark Sołtysowice (APWr., Rep. 67, nr 267; Kd, III, nr 596)
• 1344 – Konrad Falkenhain z żoną Klarą, córką Macieja von Mühlheim, sprzedał Pawłowi i Piotrowi Dumlose dobra we wsi (RF, III, 2457)
• 1346 – mieszczanin Hertelin z Głogowa sprzedał opatowi klasztoru św. Wincentego we Wrocławiu folwark (RŚl, I, nr 525)
• 1353 – mieszczanin Piotr Brunonis sprzedał Piotrowi Dumlose 2 łany i 5 mórg w Sołtysowicach (RF, III, 2457, 2460)
• 1354 – aptekarz wrocławski Jan sprzedał mieszczaninowi Tylonowi Rotsinowi 4 ¼ łana folwarcznego (RF, III, 2460)
• 1364 – Paweł Dumlose z Mikołajem, Franciszkiem i Piotrem, synami Piotra Dumlose, zawarli ugodę w sprawie dóbr z opatem klasztoru św. Wincentego i Cylkiem Rothe; do Pawła i braci Dumlose miał należeć wał [Tham] dochodzący do dóbr opata i Cylka Rothe; prócz tego otwarte miały być zbudowane przez Pawła Dumlose wały poniżej i powyżej dworu [hofe], umożliwiające przepływ wody (APWr., Rep. 67, nr 417)
• 1390 – mieszczanin Jan Rothe sprzedał Franciszkowi Dumlose, opatowi klasztoru św. Wincentego, 4 łany bez ¼ (RF, III, 2460)
• 1407 – Zofia, żona Jana Stolza i Małgorzata, żona Jana Weisenow, sprzedały Mikołajowi Dumlose dział po ojcu Piotrze Dumlose (RF, III, 2461)
• 1411 – Mikołaj Dumlose scalił dobra Kegil, Molnsdorf i Sołtysowice, po czym sprzedał je klasztorowi św. Wincentego (RF, III, 2460-2461)

Opis obiektu

Częściowo wkomponowany w założenie parkowe, obiekt ten składa się głównie z kopca na planie czworokąta z zaokrąglonymi narożami. Wymiary u podstawy to 32 x 38 metrów, u góry 9 x 11 metrów, a wysokość dochodzi do 5 metrów. Nasyp otacza fosa o szerokości 5-12 metrów, w części południowej przecięta ziemną groblą. Od strony południowej do głównego członu przylega podgrodzie o planie nieregularnego półowalu. Ma szerokość 42 metry i długość 62 metry. Oba człony otoczone są wałem zewnętrznym o szerokości do 7-12 metrów i wysokości do 3 metrów.

Podczas badań wykopaliskowych rozpoznano trzy fazy użytkowe głównego kopca. Z najstarszą fazą wiązano relikty prostokątnego budynku ceglanego o wymiarach 5,8 x 6,35 metra. Mury tego budynku zbudowano z cegieł palcówek spajanych gliną o wątku gotyckim. Niewielka grubość ścian, wynosząca około 0,6 metra, sugeruje, że wyższe partie zbudowano z drewna w konstrukcji ramowej lub zrębowej. W odległości około 0,5 metra od wieży wzniesiono także drewniany budynek o konstrukcji zrębowej lub szkieletowej. Miał on plan kwadratu o boku długości 4,6 metra, w obrębie którego wydzielono dwie fazy użytkowe. Teren wokół wieży i budynku gospodarczego podwyższono, obsypując ich dolne partie warstwą ziemi o miąższości 1,5 metra.

W drugiej fazie użytkowej rozebrano budowlę ceglano-drewnianą i wzniesiono drugi budynek murowany na rzucie kwadratu o boku długości 5,2 metra. Zachowały się z niego jedynie fundamenty i mury piwniczne. Do ich budowy użyto cegieł palcówek i kamieni polnych spajanych zaprawą wapienną. Lica wewnętrzne murów wyłożono cegłą. W bliżej nieokreślonych okolicznościach obiekt ten uległ zniszczeniu.

Założenie obronne uległo znacznym przekształceniom około przełomu XIX i XX wieku. Wtedy to wkomponowano je w park krajobrazowy, a na szczycie kopca zbudowano kwadratowy, podpiwniczony budynek murowany o wymiarach 5,7 x 5,7 metra. Podczas badań wykopaliskowych pozyskano liczne zabytki ruchome, w tym fragmenty ceramiki, kulkę ołowianą, ostrogę, masywny żelazny skobel, 6 żelaznych dzwonków, grzebień kościany oraz bliżej nieokreślone monety. Wśród licznych autorów badań nie było zgodności odnośnie chronologii odkrytych materiałów. Datowano je na XIII-XIV wiek, innym razem na XIV-XV wiek. Ponowna analiza zabytków ruchomych skłania do zawężenia ich datowania do drugiej połowy XIV-XV wieku.

Plany i rekonstrukcje

Zdjęcia i archiwalia

Dokumentacja w ramach projektu „Od grodu do zamku“

Wzmianki konkretnie o tym obiekcie

Oto lista w jednej linii:

Geschwendt 1932, s. 23; Geschwendt 1938, s. 110; Kramarek 1963, s. 180, 194, 195; Kaletynowie, Lodowski 1968, s. 162; Romanow 1973, s. 312; Kaletyn 1980, s. 258, 273; Pawłowski 1978, s. 370-371; Maksymowicz 1981, s. 66-67; Informator Konserwatora Zabytków Archeologicznych 1981, s. 179-180; Prus 1994, s. 1021; Demidziuk 1999, s. 313; Nowakowski 2017, s. 431-432

@book{Demidziuk1999,

title = {Archiwalia archeologiczne z terenu Wroc\lawia do 1945 roku},

author = {K. Demidziuk},

year  = {1999},

date = {1999-01-01},

urldate = {1999-01-01},

address = {Wroc\law},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@article{Geschwendt1932,

title = {Siedlungsgeschichtliche Beobachtungen im Oder Weidetal bei Groβ Breslau},

author = {F. Geschwendt},

year  = {1932},

date = {1932-01-01},

journal = {Altschlesien},

volume = {4},

pages = {14-29},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {article}

}

@article{Geschwendt1938,

title = {Vorgeschichte am Rande der Groβstadt},

author = {F. Geschwendt},

year  = {1938},

date = {1938-01-01},

journal = {Altschlesische Bl\"{a}tter},

volume = {13},

pages = {110},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {article}

}

@booklet{informator1981,

title = {Informator Konserwatora Zabytk\'{o}w Archeologicznych},

year  = {1981},

date = {1981-01-01},

month = {01},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {booklet}

}

@article{Kaletyn1980,

title = {Sprawozdanie z dzia\lalno\'{s}ci w zakresie ochrony i ratownictwa zabytk\'{o}w archeologicznych na obszarze woj. wroc\lawskiego i m. Wroc\lawia w 1978 r. prowadzonej przez WOAK we Wroc\lawiu},

author = {T. Kaletyn},

year  = {1980},

date = {1980-01-01},

urldate = {1980-01-01},

journal = {Silesia Antiqua},

volume = {22},

pages = {263-275},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {article}

}

@book{kaletynowie_grodziska_1968,

title = {Grodziska wczesno\'{s}redniowieczne wojew\'{o}dztwa wroc\lawskiego},

author = {M. Kaletyn and T. Kaletyn and J. Lodowski},

year  = {1968},

date = {1968-01-01},

urldate = {1968-01-01},

address = {Wroc\law},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@article{Kramarek1963,

title = {Wczesno\'{s}redniowieczne materia\ly osadnicze z terenu Wroc\lawia},

author = {J. Kramarek},

year  = {1963},

date = {1963-01-01},

urldate = {1963-01-01},

journal = {Silesia Antiqua},

volume = {5},

pages = {159-197},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {article}

}

@article{Maksymowicz1981,

title = {Kr\'{o}tkie sprawozdanie z przeprowadzonych bada\'{n} na grodzisku \'{s}redniowiecznym we Wroc\lawiu-So\ltysowicach},

author = {K. Maksymowicz},

year  = {1981},

date = {1981-01-01},

journal = {\'{S}l\k{a}skie Sprawozdania Archeologiczne},

volume = {22},

pages = {66-67},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {article}

}

@book{Nowakowski2017,

title = {\'{S}l\k{a}skie obiekty typu motte. Studium archeologiczno-historyczne},

author = {Dominik Nowakowski},

year  = {2017},

date = {2017-01-01},

urldate = {2017-01-01},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@phdthesis{pawlowski_grody_1978,

title = {Grody sto\.{z}kowate, ostros\lupowe i wie\.{z}e mieszkalno-obronne na \'{S}l\k{a}sku w \'{s}redniowieczu},

author = {A. Paw\lowski},

year  = {1978},

date = {1978-01-01},

urldate = {1978-01-01},

pages = {199-200},

school = {KHASiT Politechniki Wroc\lawskiej},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {phdthesis}

}

@techreport{prus_katalog_1994,

title = {Katalog stanowisk archeologicznych wojew\'{o}dztwa wroc\lawskiego (stanowiska opublikowane, cz. I)},

author = {O. Prus},

year  = {1994},

date = {1994-01-01},

urldate = {1994-01-01},

address = {Wroc\law},

note = {maszynopis w Archiwum Naukowy Muzeum Archeologicznego we Wroc\lawiu},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {techreport}

}

@article{Romanow1973,

title = {Sprawozdanie z dzia\lalno\'{s}ci archeologicznej s\lu\.{z}by konserwatorskiej na terenie miasta Wroc\lawia w 1971 roku},

author = {J. Romanow},

year  = {1973},

date = {1973-01-01},

journal = {Silesia Antiqua},

volume = {15},

pages = {311-312},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {article}

}

@collection{\ssCDS07a,

title = {CDS VII/1 = Codex Diplomaticus Silesiae, Regesten zur schlesischen Geschichte, Bd. VII, Th. 1: Bis zum Jahre 1250 (nr 1-729)},

editor = {Colmar Gr\"{u}nhagen},

url = {https://www.bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/publication/144561},

year  = {1868},

date = {1868-01-01},

urldate = {1868-01-01},

booktitle = {Regesten zur schlesischen Geschichte},

volume = {VII},

address = {Breslau},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{\ssCDS16,

title = {CDS XVI = Codex Diplomaticus Silesiae, Regesten zur Schlesischen Geschichte, Bd. XVI: 1301-1315 (nr 2616-3542)},

editor = {Colmar Gr\"{u}nhagen and Konrad Wutke

},

year  = {1892},

date = {1892-01-01},

urldate = {1892-01-01},

address = {Breslau},

note = {u\.{z}ywany r\'{o}wnie\.{z} skr\'{o}t \'RS\' lub \'RSIV\'},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{\ssCDS18,

title = {CDS XVIII = Codex Diplomaticus Silesiae, Regesten zur Schlesischen Geschichte, Bd. XVIII: 1316-1326 (nr 3542-4599) },

editor = {Colmar Gr\"{u}nhagen and Konrad Wutke},

year  = {1898},

date = {1898-01-01},

urldate = {1898-01-01},

address = {Breslau},

note = {u\.{z}ywany r\'{o}wnie\.{z} skr\'{o}t \'RS\' lub \'RS V\'},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{\ssCDS22,

title = {CDS XXII = Codex Diplomaticus Silesiae, Regesten zur Schlesischen Geschichte, Bd. XXII: 1327-1333 (nr 4600-5278) },

editor = {Colmar Gr\"{u}nhagen and Konrad Wutke},

year  = {1903},

date = {1903-01-01},

urldate = {1903-01-01},

address = {Breslau},

note = {u\.{z}ywany r\'{o}wnie\.{z} skr\'{o}t \'RS\'},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{\ssSub03,

title = {SUb III = Schlesisches Urkundenbuch. Bd. III: 1251-1266},

author = {III SUB},

year  = {1984},

date = {1984-01-01},

urldate = {1984-01-01},

address = {K\"{o}ln},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{βRF,

title = {RF = Repertorium Frobenianum (Repertorium Investiturarum in Praediis Ducatus Vratislaviensis, quae in Libris eiusdem Cancellariae continentur), t. 1-4},

note = {APWr., Akta miasta Wroc\lawia, sygn. C 24/I\textendashIV},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}