Gałów (gm. Miękinia), dwór (ruina)

Przynależność administracyjna i toponomastyka

• Współczesna: gmina Miękinia, pow. średzki, woj. dolnośląskie.
• Historyczne jednostki administracyjne: księstwo wrocławskie.
• Nazwy historyczne: Gałów (niem. Groß Gohlau).

Kontekst przestrzenny, rozplanowanie, stan zachowania obiektu

Założenie zlokalizowane jest na krawędzi podmokłej doliny Bystrzycy, na południowy wschód od wsi. Średniowieczna siedziba nie zachowała się w terenie, a jej relikty zostały całkowicie zatarte podczas budowy nowożytnego dworu na rozległym ziemnym nasypie otoczonym mokrą fosą. Nowożytna budowla, zniszczona w czasie wojny trzydziestoletniej, została w latach 30. XVII wieku zastąpiona okazałym dworem wzniesionym na planie litery L, znanym z ryciny F.B. Wernera.

Wybór źródeł do dziejów miejscowości i dóbr ziemskich

• 1250 – dziesięcinę ze wsi Gole pobierali wrocławscy premonstratensi (SUb, II, 397).
• 1255 – księżna Anna przekazała Burhardowi i jego dziedzicom 3-kołowy młyn in Galow (SUb, III, nr 163).
• 1257 – księżna Anna przekazała młyn Burharda klaryskom wrocławskim (SUb, III, nr 228).
• 1266 – poświadczona komora celna w Gałowie (SUb, III, nr 539).
• 1272 – mieszczanin Henryk Zeitz kupił od młynarza Burharda młyn w Gałowie;
• 1278 – ten sam młyn odstąpił klaryskom (SUb, IV, nr 168, 326).
• 1309 – książęta Bolesław, Henryk i Władysław zwolnili mieszczan z cła na rzece Bystrzycy w Gałowie (RS 3092).
• 1316 – dział w Gałowie posiadał Andrzej Radak, wieloletni dzierżawca młyna klarysek wrocławskich (RS 3618).
• 1318 – Andrzej Radak sprzedał braciom Mikołajowi, Tylonowi, Tammonowi i Janowi von Seidlitz dobra Gałów na prawie rycerskim z obowiązkiem służby konnej (RS 3760).
• 1344–1355 – Temchin von Seidlitz dicti de Galow (RF, I, 183, 215; II, 754).
• 1353 – wieś liczyła 31 łanów, w tym 7 należało do folwarku (RWN, s. 97).
• 1389–1393 – Temchin von Seidlitz zwany Galow (RF, I, 200; II, 721).
• 1403–1415 – Jerzy von Seidlitz z Gałowa (Rep. 1b, nr 272 [459]; RF, I, 72a, 130, 156, 474–475; II, 755; III, 2084, 2359).
• 1421–1422 – Tylon von Seidlitz z Gałowa (RF, I, 191; APWr., Rep. 58, nr 229).
• 1428 – Jerzy Seidlitz z Gałowa z synem Ottonem oraz Paszke Rymbaba z Anną, żoną Ottona, sprzedali mieszczaninowi Bedzie 20 grzywien czynszu na dobrach w Gałowie, Wilkostowie i Weningen Bresicz (Rheinbaben-Warmbrun 1898, s. 145).
• 1431 – Agnieszka, wdowa po Ottonie von Seidlitz z Gałowa, sprzedała mieszczaninowi Henrykowi Jenkwitzowi dobra Gałów z sołectwem, karczmą i patronatem kościelnym (RF, I, 183).
• 1438 – Albrecht II Habsburg przeniósł dobra Henryka Jenkwitza z prawa lennego na dziedziczne (RF, I, 183).
• 1458 – dobra mieszczanina Henryka Jenkwitza (APWr., AmWr., 107, nr 4116).
• 1459 – dwór obronny (fortalicium / hofe Galaw), obsadzony wojskami czeskimi i dobrze zaopatrzony (mit geschosse bas), oblegały wojska wrocławskie (Eschenloer I, s. 61; II, s. 289, 291–292).
• 1465 – wojska wrocławskie spaliły Gałów (Eschenloer II, s. 486).
• 1469 – wrocławianie skarżyli się Maciejowi Korwinowi na krzywdy, jakich doznali z (dworów) w Leśnicy, Złotnikach i Gałowie, które na własny koszt zniszczyli (Eschenloer II, s. 771–772).
• 1473 – Jakub Jenkwitz zrezygnował na rzecz brata Henryka ze swojego działu w Gałowie (RF, I, 183).
• 1475–1497 – zadłużony majątek w Gałowie posiadał Henryk Jenkwitz:
  • 1485 – przekazał ⅓ dóbr pasierbom Walentemu i Janowi Prayer;
  • 1493 – zastawił sad i dwa stawy położone przy fosie (Wallgraben);
  • 1497 – przekazał Gałów i Kalinowice głównemu wierzycielowi, Franciszkowi Büttnerowi (RF, I, 186; Pfeiffer 1929, s. 258).
• br. – Jakub Rothe nabył dobra Büttnera w Gałowie i Kalinowicach (Pfeiffer 1929, s. 185).
• 1518 – dobra gałowskie należały do Jana Seidlitza z Kręska (RF, I, 186).
• 1528–1557 – Jan von Seidlitz z Gałowa (Rheinbaben-Warmbrun 1898, s. 160, 162; RF, I, 186; AAWr., sygn. AA 80, AAA 16, AAA 34; APWr., AmWr., C 22, f. 68v).

Historia budowlana obiektu

Średniowieczna siedziba rycerska prawdopodobnie została całkowicie zniszczona podczas budowy nowożytnego założenia. Dwór wzniesiony na rozległym ziemnym nasypie w 2 połowie XVI w. został zniszczony w okresie wojny trzydziestoletniej. Około lat 30. XVII w. wzniesiono okazały dwór na planie litery L, znany z ryciny F.B. Wernera, zajmujący zachodnią i południową część plateau otoczonego mokrą fosą.

Chronologia: bliżej nieokreślona siedziba XIV–XV w.; dwór z XVI w.; przebudowa XVII w.

Konkretne wzmianki (wybór): SUb II, nr 397; SUb III, nr 163, 228, 539; SUb IV, nr 168, 326; RS 3092, 3618, 3760; RF I, 183, 200, 215; RF II, 721, 754; RWN, s. 97; Rheinbaben-Warmbrun 1898, s. 145; Pfeiffer 1929, s. 185, 258; AAWr, AA 80, AAA 16, AAA 34; Nowakowski 2023, s. 178; KZSP IV/5, s. 72–73.

@techreport{aawr_aa,

title = {AAWr = Archiwum Archidiecezjalne we Wroc\lawiu},

author = {AAWr},

institution = {Archiwum Archidiecezjalne we Wroc\lawiu},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {techreport}

}

@techreport{aawr_aab,

title = {AAWr = Archiwum Archidiecezjalne we Wroc\lawiu},

author = {AAWr},

institution = {Archiwum Archidiecezjalne we Wroc\lawiu},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {techreport}

}

@techreport{APW_WSP\'{S}_719,

title = {APW WSP\'{S} lub APWr = Archiwum Pa\'{n}stwowe we Wroc\lawiu, Wydzia\l Samorz\k{a}dowy Prowincji \'{S}l\k{a}skiej},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {techreport}

}

@collection{Jurek_Tomasz_Peter_1,

title = {Eschenloer I = Peter Eschenloer, Geschichte der Stadt Breslau; hrsg. und eingeleitet von Gunhild Roth, Teolbd. Bd. I},

editor = {Tomasz Jurek},

year  = {2003},

date = {2003-01-01},

urldate = {2003-01-01},

publisher = {Pozna\'{n}skie Towarzystwo Przyjaci\'{o}\l Nauk od 1946},

address = {M\"{u}nster - New York - M\"{u}nchen - Berlin},

howpublished = {online},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{Jurek_Tomasz_Peter_2,

title = {Eschenloer II = Peter Eschenloer, Geschichte der Stadt Breslau; hrsg. und eingeleitet von Gunhild Roth, Teolbd. Bd. II},

editor = {Tomasz Jurek},

year  = {2003},

date = {2003-01-01},

urldate = {2003-01-01},

publisher = {Pozna\'{n}skie Towarzystwo Przyjaci\'{o}\l Nauk od 1946},

address = {M\"{u}nster - New York - M\"{u}nchen - Berlin},

howpublished = {online},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@book{KZS04/05,

title = {KZS VI/5 = Powiat \'{S}roda \'{S}l\k{a}ska. Katalog zabytk\'{o}w sztuki w Polsce, tom IV, wojew\'{o}dztwo wroc\lawskie, zeszyt 5},

author = {H. Appelt and A. Bek-Kore\'{n} and A. Dobrzyniecki and K. Kaczmarek-L\"{o}w and E. Ko\laczkiewicz and A. Lipi\'{n}ska and P. Oszczanowski and A. Seidel-Grzesi\'{n}ska and M. Wis\locki and M. Wyrzykowska},

editor = {A. Bek-Kore\'{n} and A. Dobrzyniecki and K. Kaczmarek-L\"{o}w and E. Ko\laczkiewicz and A. Lipi\'{n}ska and P. Oszczanowski and A. Seidel-Grzesi\'{n}ska and M. Wis\locki and M. Wyrzykowska},

year  = {2014},

date = {2014-01-01},

urldate = {2014-01-01},

address = {Warszawa},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@book{nowakowski2023,

title = {Zamki i dwory ksi\k{e}stwa wroc\lawskiego od XIII do XVI wieku},

author = {D. Nowakowski},

year  = {2023},

date = {2023-01-01},

urldate = {2023-01-01},

pages = {149\textendash152},

address = {Wroc\law},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@book{rheinbaben_1898,

title = {Familienbuch der von Rheinbaben},

author = {Karl Rheinbaben-Warmbrunn},

year  = {1898},

date = {1898-01-01},

publisher = {Knorr und Hirth},

address = {M\"{u}nchen},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@book{rheinbaben_1898b,

title = {Familienbuch der von Rheinbaben},

author = {Karl Rheinbaben-Warmbrunn},

year  = {1898},

date = {1898-01-01},

publisher = {Knorr und Hirth},

address = {M\"{u}nchen},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@collection{\ssCDS16,

title = {CDS XVI = Codex Diplomaticus Silesiae, Regesten zur Schlesischen Geschichte, Bd. XVI: 1301-1315 (nr 2616-3542)},

editor = {Colmar Gr\"{u}nhagen and Konrad Wutke

},

year  = {1892},

date = {1892-01-01},

urldate = {1892-01-01},

address = {Breslau},

note = {u\.{z}ywany r\'{o}wnie\.{z} skr\'{o}t \'RS\' lub \'RSIV\'},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{\ssCDS18,

title = {CDS XVIII = Codex Diplomaticus Silesiae, Regesten zur Schlesischen Geschichte, Bd. XVIII: 1316-1326 (nr 3542-4599) },

editor = {Colmar Gr\"{u}nhagen and Konrad Wutke},

year  = {1898},

date = {1898-01-01},

urldate = {1898-01-01},

address = {Breslau},

note = {u\.{z}ywany r\'{o}wnie\.{z} skr\'{o}t \'RS\' lub \'RS V\'},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{\ssSub02,

title = {SUb II = Schlesisches Urkundenbuch. Bd. II: 1231-1250},

author = {II SUB},

editor = {W. Irgang},

url = {https://www.vr-elibrary.de/doi/book/10.7767/boehlau.9783205109891},

year  = {1977},

date = {1977-01-01},

urldate = {1977-01-01},

volume = {II},

address = {K\"{o}ln-Graz-Wien},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{\ssSub03,

title = {SUb III = Schlesisches Urkundenbuch. Bd. III: 1251-1266},

author = {III SUB},

year  = {1984},

date = {1984-01-01},

urldate = {1984-01-01},

address = {K\"{o}ln},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{\ssSub06b,

title = {SUb IV = Schlesisches Urkundenbuch. Bd. IV: 1267-1281},

author = {IV SUB},

editor = {W. Irgang},

year  = {1988},

date = {1988-01-01},

urldate = {1988-01-01},

address = {K\"{o}ln-Weimar-Wien},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{βRF,

title = {RF = Repertorium Frobenianum (Repertorium Investiturarum in Praediis Ducatus Vratislaviensis, quae in Libris eiusdem Cancellariae continentur), t. 1-4},

note = {APWr., Akta miasta Wroc\lawia, sygn. C 24/I\textendashIV},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

Lokalizacja