Borów, st. 1, gm Borów, motte

Przynależność administracyjna i toponomastyka

Obecna: Borów (Markt Bohrau, Kr. Strehlen, MBl. ), gm. loco, pow. strzeliński, woj. dolnośląskie, stan. nr 1, AZP 3/84–28

Przynależność historyczna: księstwo wrocławskie

Kontekst przestrzenny, rozplanowanie, stan zachowania obiektu

Obiekt położony w podmokłej dolinie, w widłach Ślęzy i Małej Ślęzy, na północny-zachód od obecnej wsi.

Wybór źródeł do dziejów miejscowości i obiektu

• 1200–1202 – Boriov, juxta Boruiov (SUb, I, nr 69, 77)
• 1286 – circa Borow (SUb, V, nr 260)
• 1292 – Henryk V wrocławski potwierdził konwentowi lubiąskiemu posiadanie ufortyfikowanego obiektu (locus castelli, qui teutonice burkstadel dicitur) przylegającego do klasztornego dworu w Bartoszowej (SUb, VI, nr 59)
• 1294 – wymienione civitas Boriow i wójt miejski Piotr (SUB, VI, nr 165)
• 1307 – dystrykt borowski (RS 2944)
• 1326 – Henryk VI wrocławski nadał rycerzom Konradowi i Mulichowi von Reideburg w dożywotnie lenno kasztelanię i miasteczko (castellania et oppidum) z wójtostwem (APWr., AmWr., nr 463; SR 4570); 1327–1329 – rada miasta Wrocławia przeznaczyła pewne sumy na załogę w Borowie (CDS, III, s. 53–54; Goliński 2014, s. 830–831; 2017, s. 37)
• 1337 – Jan Luksemburski potwierdził Mulichowi von Reideburg nadanie z 1326 r. (RS 5892)
• 1351/2 – rada miasta wyasygnowała 116 grzywien na (zamki) na Ślęży i w Borowie (CDS, III, s. 80; Goliński 2017, s. 37)
• przed 1353 – zamek w Borowie wymieniony w dokumencie Karola IV Luksemburskiego wśród miast i warowni, które nie mogły podlegać zastawowi ani sprzedaży (Goliński 2017, s. 32)
• 1353 – zamek (castrum) z przynależnościami należał do pana (RWN, s. 106; Goliński 2017, s. 36)
• 1353 – Konrad Mulich von Reideburg z synami zrzekł się praw do zamku kupionego przez Karola IV Luksemburskiego (Goliński 2017, s. 37)
• 1363–1365 – Karol IV Luksemburski przebywał w Borowie, gdzie w 1363 na zamku (castrum) wystawił dokument (Goliński 2017, s. 33)
• 1377–1378 – Jan von Nossin zarządca majątku w Borowie (CDS, III, s. 105–109; Goliński 2017, s. 36)
• 1387 – wzmiankowany majątek Borów przekazany Stefanowi Poduszce (DT, s. 60)
• 1390 – Borów należał do joannitów z komendy Bożego Ciała we Wrocławiu (Heś 2007, s. 170; Goliński 2017, s. 38)
• 1394 – rajcy wrocławscy na prośbę króla potwierdzili dokument z 1353 dotyczący zrzeczenia się przez Reideburgów praw do lenna zamkowego (feudi castrense, castrum) w Borowie (Goliński 2017, s. 38)
• 1439 – joannici wrocławscy sprzedali Borów z siedzibą (mit dem gesäße) Zygmuntowi von Parchwitz, który zapisał wieś i dobra jako dożywocie żonie Katarzynie (Heś 2007, s. 171; Goliński 2017, s. 43)
• 1444 – w ramach porozumienia między radą miasta Wrocławia i Katarzyną oraz Janem von Parchwitz dwór (hof) w Borowie miał być otwarty dla miasta, a jego właściciele nie mogli go ufortyfikować bez wiedzy rady (Goliński 2017, s. 43)
• 1444 – rada miasta wypłaciła Katarzynie i Janowi odszkodowanie za zniszczenie zamku (slos) przez wojska (Goliński 2017, s. 44)
• 1447 – Katarzyna von Parchwitz przekazała dobra z folwarkiem synom Janowi i Krzysztofowi (Goliński 2017, s. 43)
• 1459 – oddziały wrocławskie po kilkudniowym oblężeniu z użyciem armat zdobyły i spaliły należący do Jana Parchwitza ufortyfikowany dwór (fortaliciun/hof, sere feste) (Eschenloer I, s. 61; Eschenloer II, s. 289–290)
• 1468 – Krzysztof von Parchwitz sprzedał Jerzemu von Rhedern dobra borowskie (RWN, s. 106–107, przyp. 283; Goliński 2017, s. 44)
• 1511 – Jerzy von Rhedern uzyskał od Władysław Jagiellończyka zgodę na odbudowę twierdzy (veste) (RWN, s. 106–107, przyp. 283; Goliński 2017, s. 44)
• 1525–1535 majątek Borów w rękach rodziny von Rhedern (Goliński 2017, s. 44).

Opis obiektu

Relikty niezidentyfikowanego założenia obronnego zachowały się w postaci rozległego nasypu o planie zbliżonym do kwadratu z zaokrąglonymi narożami. Długość boków wynosi 75–77 metrów, a wysokość w części północnej sięga około 5 metrów. Kopiec otacza fosa o szerokości 18–22 metrów, która w części południowo-wschodniej jest przecięta szeroką groblą. Na zewnątrz fosy częściowo zachował się wał o szerokości 12 metrów, który od strony północno-zachodniej rozszerza się do ponad 20 metrów.

Średniowieczna zabudowa majdanu została prawdopodobnie całkowicie zniszczona po 1459 roku. Znany z nowożytnej ikonografii i kartografii obiekt funkcjonował przy folwarku, a na jego majdanie znajdowały się dwa budynki określane jako stary dom pański i browar.

Chronologia

Niezidentyfikowany obiekt warowny z XII-XIII wieku, zamek i dwór książęcy z przełomu XIII-XIV wieku, przebudowany w XIV wieku, zniszczony w XV wieku i ponownie przebudowywany w XV-XVII wieku.

Wzmianki konkretnie o tym obiekcie

Müller 1837, s. 308–309; Hellmich 1930, s. 42; Bimler 1941, s. 113; Guerquin 1957, s. 38; Guerquin 1984, s. 114; Weczerka 1977, s. 312; Grundmann 1982, s. 155; Demidziuk 2004, s. 147; Heś 2007; Goliński 2017, s. 31–38; Nowakowski 2023, s. 149-152.

@collection{Bimler_1943,

title = {Die schlesischen Massiven Wehrbauten. Bd. IV: F\"{u}rstentum Liegnitz},

author = {K. Bimler},

year  = {1943},

date = {1943-01-01},

urldate = {1943-01-01},

publisher = {Breslau},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@book{bimler1941,

title = {Die Schlesischen Massiven Wehrbauten, Bd. II: F\"{u}rstentum Brieg},

author = {K. Bimler},

year  = {1941},

date = {1941-01-01},

urldate = {1941-01-01},

address = {Breslau},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@book{demidziuk2004,

title = {Archiwalia do archeologii ziemi strzeli\'{n}skiej (do 1945 roku)},

author = {K. Demidziuk},

year  = {2004},

date = {2004-01-01},

urldate = {2004-01-01},

address = {Strzelin-Wroc\law},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@article{golinski2017,

title = {Zapomniany zamek monarszy w Borowie},

author = {M. Goli\'{n}ski},

year  = {2017},

date = {2017-01-01},

journal = {Sob\'{o}tka},

volume = {72},

number = {2},

pages = {31\textendash38},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {article}

}

@book{guerquin_1957,

title = {Zamki \'{s}l\k{a}skie},

author = {Bohdan Guerquin},

year  = {1957},

date = {1957-01-01},

urldate = {1957-01-01},

address = {Warszawa},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@book{guerquin_1984,

title = {Zamki w Polsce},

author = {Bohdan Guerquin},

year  = {1984},

date = {1984-01-01},

urldate = {1984-01-01},

address = {Warszawa},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@book{hes2007,

title = {Joannici na \'{S}l\k{a}sku w \'{s}redniowieczu},

author = {R. He\'{s}},

year  = {2007},

date = {2007-01-01},

address = {Krak\'{o}w},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@collection{Jurek_Tomasz_Peter_1,

title = {Eschenloer I = Peter Eschenloer, Geschichte der Stadt Breslau; hrsg. und eingeleitet von Gunhild Roth, Teolbd. Bd. I},

editor = {Tomasz Jurek},

year  = {2003},

date = {2003-01-01},

urldate = {2003-01-01},

publisher = {Pozna\'{n}skie Towarzystwo Przyjaci\'{o}\l Nauk od 1946},

address = {M\"{u}nster - New York - M\"{u}nchen - Berlin},

howpublished = {online},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{Jurek_Tomasz_Peter_2,

title = {Eschenloer II = Peter Eschenloer, Geschichte der Stadt Breslau; hrsg. und eingeleitet von Gunhild Roth, Teolbd. Bd. II},

editor = {Tomasz Jurek},

year  = {2003},

date = {2003-01-01},

urldate = {2003-01-01},

publisher = {Pozna\'{n}skie Towarzystwo Przyjaci\'{o}\l Nauk od 1946},

address = {M\"{u}nster - New York - M\"{u}nchen - Berlin},

howpublished = {online},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@book{Muller1837,

title = {Vaterl\"{a}ndische Bilder, in einer Geschichte und Beschreibung der alten Burgfesten und Ritterschl\"{o}sser Schlesiens},

author = {K. A. M\"{u}ller},

year  = {1837},

date = {1837-01-01},

urldate = {1837-01-01},

address = {Glogau},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@book{nowakowski2023,

title = {Zamki i dwory ksi\k{e}stwa wroc\lawskiego od XIII do XVI wieku},

author = {D. Nowakowski},

year  = {2023},

date = {2023-01-01},

urldate = {2023-01-01},

pages = {149\textendash152},

address = {Wroc\law},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@collection{\ssCDS03,

title = {CDS III = Codex Diplomaticus Silesiae, Henricus pauper. Rechnungen der Stadt Breslau von 1299-1358, nebst zwei Rationarien von 1386 und 1387, dem Liber imperatoris vom Jahre 1377 und den \"{a}ltesten Breslauer Statutenr, Bd. II},

editor = {Colmar Gr\"{u}nhagen},

url = {https://bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/publication/144551},

year  = {1860},

date = {1860-01-01},

urldate = {1860-01-01},

address = {Breslau},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{\ssCDS07a,

title = {CDS VII/1 = Codex Diplomaticus Silesiae, Regesten zur schlesischen Geschichte, Bd. VII, Th. 1: Bis zum Jahre 1250 (nr 1-729)},

editor = {Colmar Gr\"{u}nhagen},

url = {https://www.bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/publication/144561},

year  = {1868},

date = {1868-01-01},

urldate = {1868-01-01},

booktitle = {Regesten zur schlesischen Geschichte},

volume = {VII},

address = {Breslau},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{\ssCDS29,

title = {CDS XXIX = Codex Diplomaticus Silesiae, Regesten zur schlesischen Geschichte, Bd. XXIX: 1334-1337 (nr 5279-6020)},

editor = {Konrad Wutke and Erich Randt and Hans Bell\'{e}e},

year  = {1923},

date = {1923-01-01},

urldate = {1923-01-01},

address = {Breslau},

note = {u\.{z}ywany r\'{o}wnie\.{z} skr\'{o}t \'RS\'},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@article{\ssRWN,

title = {RWN = Registrum villarum, allodiarum et jurium ducatus Wratislaviensis et districtus Nampslaviensis},

editor = {G.A. Stenzel},

year  = {1843},

date = {1843-01-01},

urldate = {1843-01-01},

journal = {\"{U}bersicht der Arbeiten und Ver\"{a}nderungen der Schlesischen Gesellschaft f\"{u}r Vaterl\"{a}ndische Kultur im Jahre 1842},

pages = {60-141},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {article}

}

@collection{\ssSub01,

title = {SUb I = Schlesisches Urkundenbuch. Bd. I: 971-1230},

editor = {H. Appelt and W. Irgang},

url = {https://www.vr-elibrary.de/doi/book/10.7767/boehlau.9783205109853},

year  = {1963},

date = {1963-01-01},

urldate = {1963-01-01},

address = {K\"{o}ln},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{\ssSub05,

title = {SUb V = Schlesisches Urkundenbuch. Bd. V: 1282-1290},

author = {V SUB},

editor = {H. Appelt and J. Menzel and W. Irgang},

year  = {1993},

date = {1993-01-01},

urldate = {1993-01-01},

address = {K\"{o}ln-Weimar-Wien},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@book{weczerka1977b,

title = {Schlesien, herausgegeben von Hugo Weczerka},

author = {Weczerka},

year  = {1977},

date = {1977-01-01},

pages = {312},

address = {Stutggart},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}