Stary Lesieniec, gm. Boguszów-Gorce, dwór

Przynależność administracyjna i toponomastyka

• księstwo legnickie (1247-1274), księstwo jaworskie (1274-1286), księstwo lwóweckie (1286-1290), księstwo fürstenberskie (1290-1321), księstwo świdnickie (1321-1741), dystrykt kamiennogórski/ Weichbild Landeschut (1247-1741), Kreis Landeschut (1741-1945), województwo wrocławskie (1945-1975), województwo wałbrzyskie (1975-1998)
• historyczne nazwy miejscowości: 1249 – ad fluvium, qui vocatur Lesk, 1509 – Lossin, 1533 – auf der Niederzeche im Lässig gelegen, 1548 – Lessige, 1576 – Lessig, 1778 – Alt Leessig, 1785 – Alt Laessig, 1945 – Stary Lasek, 1946 – Stary Lesieniec, 1973 – Boguszów-Gorce Stary Lesieniec

Kontekst przestrzenny, rozplanowanie, stan zachowania obiektu

Wieś Stary Lesieniec, a od 1973 roku dzielnica miasta Boguszów-Gorce, jest ulokowana w dolinie potoku Lesk, oddzielającej Góry Wałbrzyskie od Gór Kamiennych. Założenie dworskie z folwarkiem znajduje się na skalistym wzgórzu, ostro podciętym od południa oraz łagodnie opadającym w kierunku północno-wschodnim. Na szczycie wzniesienia znajduje się budynek pałacowy o XIX-wiecznych cechach stylistycznych, wraz z sąsiadującym obiektem gospodarczym, które otacza park w stylu angielskim. Łagodny stok i jego podstawę od północnego-zachodu zajmują budynki dawnego folwarku, układające się w czworobok.

Dzieje własności dóbr ziemskich i obiektu na podstawie przyczynków źródłowych

W 1247 roku książęta Bolesław II i Konrad wystawili dokument fundacyjny klasztoru w Krzeszowie dla benedyktynów z Polic nad Metują, nadając mnichom prawo do zakładania wsi na prawie niemieckim nad potokiem Lesk (SUb, II, nr 383). Niewiele wiadomo o akcji osadniczej czeskich benedyktynów na śląskim pograniczu, niemniej do początku XIV wieku w pobliżu Starego Lesieńca powstały nad Leskiem i w jego dorzeczu wsie Witków (Witkonis villa), Jabłów (Gablow), Grzędy (Conroczwalde) oraz Lybenow, identyfikowana z później wzmiankowanym zamkiem w Czarnym Borze (CDS 14, s. 139).

Otwartą kwestią pozostaje, czy osadnictwo dotarło dalej w górę Lesku, w okolice współczesnego Boguszowa-Gorc, zanim na przełomie XV i XVI wieku rozwinął się tu prężny ośrodek wydobycia rud srebra i ołowiu. Najstarsza wzmianka o Starym Lesieńcu pochodzi z 1509 roku (Treblin 1908, s. 98). Miejscowość, wraz z funkcjonującą na jej terenie „dolną kopalnią”, odnotowana została w 1533 roku (Niederzeche im Lässig), gdy należała do Ulricha von Czettritz, pana zamku Grodno i Nowy Dwór (auf Königsberg, auf Neuhaus gessesen, CDS, 21, nr 479). W rękach tego rodu Stary Lesieniec pozostawał w kolejnych latach. W 1548 roku odnotowani zostali bracia Zygmunt i Krzysztof Czettritz, piszący się z Nowego Dworu, którzy kontynuowali wydobycie rud srebra w obrębie swych tutejszych posiadłości (Treblin 1908, s. 116-118). W latach 1568-1576 właścicielem miejscowości był Abraham von Czettritz auf Adelungspach, czyli ze Strugi (Zimmermann 1785, s. 458; Treblin 1908, s. 120-121).

W 1777 roku Stary Lesieniec, w którym odnotowano folwark, należał do barona Karla Ferdinanda von Seherr-Thoss (Zimmermann 1785

Stan badań

Założenie dworskie z folwarkiem w Starym Lesieńcu nigdy nie było przedmiotem badań.

Historia budowlana

Znajdujące się w tym miejscu zabudowania, widziane z pewnego dystansu ze względu na brak dostępu, nie wykazują cech architektury z XIX wieku. Niemniej jednak pewne cechy układu przestrzennego oraz ukształtowanie terenu mogą wskazywać na jego średniowieczną metrykę. Przede wszystkim na uwagę zasługuje wykorzystanie kulminacji wzniesienia z plateau o średnicy około 30 m oraz otaczające je tarasowato ukształtowane struktury pełniące funkcję ciągów komunikacyjnych założenia parkowego. Ze względu na rozmiary tych struktur, które wymagałyby nakładu pracy nieadekwatnego dla alei parkowych, rodzi się skojarzenie ze zniwelowanym systemem wałów i fos charakterystycznych dla założeń obronnych typu motte.

Również umiejscowienie folwarku w bezpośrednim sąsiedztwie rezydencji oraz ulokowanie stawów na dnie doliny rzeki, czego dowodzą zachowane do dziś groble, można postrzegać jako nawiązanie do średniowiecznych rozwiązań. Argumentem przemawiającym na rzecz stosunkowo wczesnej metryki tego założenia, sięgającej nawet drugiej połowy XIII wieku, jest wykorzystanie szczytu wzniesienia dla budowy siedziby pańskiej, czego w XV wieku starano się unikać w przypadku nowo zakładanych rezydencji wiejskich.

Ze względu na brak przekazów pisanych, kwestia obecności w Starym Lesieńcu średniowiecznego założenia rezydencjonalno-obronnego może być zweryfikowana jedynie w wyniku badań architektoniczno-archeologicznych.

Ilustracje