Gradówek, Gradowski Las, gm. Lwówek Śląski

Przynależność administracyjna i toponomastyka

• księstwo śląskie do 1247, księstwo legnickie do 1277, księstwo jaworskie (1277-1281), księstwo lwóweckie (1281-1290), księstwo fürstenberskie (1290-1312), księstwo jaworskie (1312-1741), dystrykt lwówecki/Weichbild Löwenberg (1217-1741), Kreis Löwenberg (1741-1945), województwo wrocławskie (1945-1975), województwo jeleniogórskie (1975-1998)
• historyczne nazwy miejscowości: 1217 – Hac, 1367 – mediam indaginem vulgariter Hag nuncupatam, sitam prope Lawenberg, 1369 – Hacke zwischen Lewenberg und Luben gelegende in em wichbilde Lewenberg, 1375 – dorf Neulande genant des weichbildes Lawenberg undir dem Hayn gelegen
• historyczne nazwy obiektu: Pirczim, Poitzen, Poitzenburg

Kontekst przestrzenny, rozplanowanie, stan zachowania obiektu

Założenie obronne znajduje się na szczycie skalistego wzgórza o względnej wysokości około 30 metrów, którego stoki stromo opadają. Warownia, o owalnym zarysie i dwuczłonowej strukturze, zajmuje powierzchnię około 5000 m². Całość została ufortyfikowana wspólnym obwodem obronnym, składającym się z dwóch wałów oraz suchej fosy rozdzielającej je. Centralna część założenia, wyniesiona o około 8 metrów powyżej poziomu podzamcza, zajmuje powierzchnię około 600 m². Jest oddzielona od podzamcza dwoma wałami oraz fosą pomiędzy nimi. Powierzchnia podzamcza wynosi około 1500 m². Konstrukcja wałów charakteryzuje się zastosowaniem kamiennego jądra, co zapewniało im dodatkową stabilność i trwałość.

Dzieje własności dóbr ziemskich i obiektu na podstawie przyczynków źródłowych

Miejscowość Gradówek po raz pierwszy pojawia się w źródłach w 1217 roku, w dokumencie Henryka Brodatego, gdzie została zapisana pod nazwą Hac. Według tradycji obiekt w Gradówku utożsamiany jest z grodem Pirszyn, który miał funkcjonować w 1277 roku. Koniec użytkowania tej warowni przypisuje się okresowi budowy zamku w Rząsinach (zamek Podskale), który przejął jej dotychczasowe funkcje militarne. Teren, na którym znajduje się założenie obronne, najprawdopodobniej można utożsamiać z lasem Hag/Hacke/Hain, który w źródłach pisanych był lokalizowany między Lwówkiem a Lubaniem.

Do 1367 roku użytkownikiem lasu Hag była Katsche, wdowa po Gotpoldzie von Waldau. Po jej śmierci część lasu przeszła na własność syna Gotpolda, a w 1369 roku na jego żonę Ende von Redern.

W 1372 roku Fryczko von Waldau sprzedał roczne czynsze w wysokości 7 grzywien ze swojej części lasu Ottonowi von Zedlitzowi. Trzy lata później, w 1375 roku, Gotpold sprzedał Fryczkowi von Waldau jedną czwartą lasu, którą w dożywociu posiadały jego matka Katsche oraz jego żona Ende.

W 1390 roku Fryczko sprzedał swoją połowę lasu Hag Janowi Renkerowi, jednocześnie informując, że jego żona Katarzyna nie zgłasza żadnych zastrzeżeń w tej sprawie.

Ilustracje

Dokumentacja w ramach projektu „Od grodu do zamku“

Wzmianki konkretnie o tym obiekcie

Boguszewicz 2010, s. 209-211; Chorowska, Dudziak, Jaworski, Kwaśniewski 2009, s. 152-154; Grundmann 1982, s. 160; Hellmich 1930, s. 45; Nowakowski 2017, s. 308-309.

@book{boguszewicz_2010,

title = {Corona Silesiae: zamki Piast\'{o}w f\"{u}rstenberskich na po\ludniowym pograniczu ksi\k{e}stwa jaworskiego, \'{s}widnickiego i zi\k{e}bickiego do po\lowy XIV wieku},

author = {A. Boguszewicz},

year  = {2010},

date = {2010-01-01},

urldate = {2010-01-01},

number = {39},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@book{grundmann_burgen_1982,

title = {Burgen, Schl\"{o}sser und Gutsh\"{a}user in Schlesien, Bd. 1. Die mittelalterlichen Burgruinen und Wohnt\"{u}rme},

author = {G. Grundmann},

year  = {1982},

date = {1982-01-01},

urldate = {1982-01-01},

volume = {1},

address = {Frankfurt am Main},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@book{guerquin_1957,

title = {Zamki \'{s}l\k{a}skie},

author = {Bohdan Guerquin},

year  = {1957},

date = {1957-01-01},

urldate = {1957-01-01},

address = {Warszawa},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@book{kajzer_kolodziejczyk_salm_2001,

title = {Leksykon zamk\'{o}w w Polsce},

author = {J. Kajzer and S. Ko\lodziejczyk and J. Salm},

year  = {2001},

date = {2001-01-01},

urldate = {2001-01-01},

address = {Warszawa},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@book{Lutsch1889,

title = {Verzeichnis der Kunstdenkm\"{a}ler der Provinz Schlesien: Bd. II, Kunstdenkm\"{a}ler des Regierungsbezirks Breslau},

author = {H. Lutsch},

year  = {1889},

date = {1889-01-01},

urldate = {1889-01-01},

address = {Breslau},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@book{Muller1837,

title = {Vaterl\"{a}ndische Bilder, in einer Geschichte und Beschreibung der alten Burgfesten und Ritterschl\"{o}sser Schlesiens},

author = {K. A. M\"{u}ller},

year  = {1837},

date = {1837-01-01},

urldate = {1837-01-01},

address = {Glogau},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@book{Pilch2005,

title = {Leksykon zabytk\'{o}w architektury Dolnego \'{S}l\k{a}ska},

author = {J. Pilch},

year  = {2005},

date = {2005-01-01},

urldate = {2005-01-01},

address = {Warszawa},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@collection{\sszimmermann_1785,

title = {Beitr\"{a}ge zur Beschreibung Schlesien, Bd. 4},

author = {Friedrich Albert Zimmermann},

editor = {Friedrich Albert Zimmermann},

year  = {1785},

date = {1785-01-01},

urldate = {1785-01-01},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@techreport{wojtowicz1991,

title = {Dzier\.{z}oni\'{o}w, Ko\'{s}ci\'{o}\l cmentarny, ob. pomocniczy, p.w. \'{s}w. Tr\'{o}jcy},

author = {M. W\'{o}jtowicz},

year  = {1991},

date = {1991-01-01},

address = {Archiwum Wojew\'{o}dzkiego Urz\k{e}du Ochrony Zabytk\'{o}w, Delegatura w Wa\lbrzychu},

institution = {Karta Ewidencyjna Zabytk\'{o}w Architektury i Budownictwa, nr 1741, Dolno\'{s}l\k{a}skie},

note = {maszynopis w archiwum Wojew\'{o}dzkiego Urz\k{e}du Ochrony Zabytk\'{o}w, Delegatura w Wa\lbrzychu, Karta Ewidencyjna Zabytk\'{o}w Architektury i Budownictwa, nr 1741, Dolno\'{s}l\k{a}skie},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {techreport}

}