Przynależność administracyjna i toponomastyka
Obecna: Bytom Odrzański (niem. Beuthen a. Oder) gm. loco, pow. nowosolski, woj. lubuskie
Przynależność historyczna: księstwo głogowskie
Kontekst przestrzenny, rozplanowanie, stan zachowania obiektu
Lokalizacja przybliżona, na wyniesieniu położonym nad Odrą, na północ od miasta lokacyjnego.
Wybór źródeł do dziejów miejscowości i obiektu
- 1249 – Przemysł wielkopolski zbudował gród (edificavit et munivit castrum Bytom), który przekazał Konradowi głogowskiemu (MPH, VI, s. 26)
- 1251-1253 – kasztelan Ociesław (SUb, III, nr 20, 25, 102, 103)
- 1257-1258 – kasztelan Sulisław (SUb, III, nr 226, 260)
- 1262 – kasztelan Berold (SUb, III, nr 388)
- 1264 – kasztelan Budziwoj (SUb, III, nr 467)
- 1266 – kasztelan Mikołaj syn Grzymisława (SUb, III, nr 547)
- 1267 – wzmiankowany kościół św. Stefana (SUb, IV, nr 19)
- 1271 – kasztelan Mikołaj (SUb, IV, nr 141, 142)
- 1273 – kasztelan Bronisław (SUb, IV, nr 194, 197)
- 1689 – wzmiankowana ruina zamku (Rudera eines herrlichen Palatii) zbudowanego przez władców czeskich (Lucae 1689, s. 1024, Sinapius II, s. 216).
Opis obiektu
Zamek wielokrotnie niszczony i przebudowywany, przede wszystkim w czasie wojny trzydziestoletniej. Na rycinie F. B. Wernera widoczna jest budowla składająca się z dwóch skrzydeł zamykających dziedziniec otwarty w kierunku Bramy Odrzańskiej. Obiekt ma zwartą zabudowę, w skład której wchodzi kilka dwupiętrowych budynków oraz wyraźnie przewyższająca je czworoboczna wieża kryta wysokim, dwuspadowym dachem. Według F. Lucae zamek znajdował się na pagórku i jeszcze w XVII w. miał stosunkowo solidne mury i budynki. Obecnie na miejscu całkowicie zniszczonego średniowiecznego założenia stoi szkoła.
Chronologia
Na podstawie źródeł pisanych i ikonograficznych 2 poł. XIV – XVIII w.
Wzmianki konkretnie o tym obiekcie
Lucae 1689, s. 1025; Müller 1837, s. 239-240; Heller 1844, s. 23-24; Guerquin 1957, s. 40; Guerquin 1984, s. 119; Witwicki 1958, s. 2, 6, ryc. 2; Tuchołka 1970, s. 127, ryc. 16, s. 128, 131; Grundmann 1982, s. 143; Mazurska, Rachwalski, Załęski 1996, s. 39-40; Kajzer, Kołodziejski, Salm 2001, s. 119-120; Lewczuk 2001, s. 162; Nowakowski 2008, s. 136, 326-328.
Grundmann G
Burgen, Schlösser und Gutshäuser in Schlesien, Bd. 1. Die mittelalterlichen Burgruinen und Wohntürme Book
Frankfurt am Main, 1982.
@book{grundmann_burgen_1982,
title = {Burgen, Schl\"{o}sser und Gutsh\"{a}user in Schlesien, Bd. 1. Die mittelalterlichen Burgruinen und Wohnt\"{u}rme},
author = {G\"{u}nther Grundmann},
year = {1982},
date = {1982-01-01},
urldate = {1982-01-01},
volume = {1},
address = {Frankfurt am Main},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {book}
}
Guerquin B
Zamki śląskie Book
Warszawa, 1957.
@book{guerquin_1957,
title = {Zamki \'{s}l\k{a}skie},
author = {Bohdan Guerquin},
year = {1957},
date = {1957-01-01},
urldate = {1957-01-01},
address = {Warszawa},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {book}
}
Guerquin B
Zamki w Polsce Book
Warszawa, 1984.
@book{guerquin_1984,
title = {Zamki w Polsce},
author = {Bohdan Guerquin},
year = {1984},
date = {1984-01-01},
urldate = {1984-01-01},
address = {Warszawa},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {book}
}
(Ed.)
Der Freistädter Kreis mit besonderer Berücksichtigung des Fürstenthums Carolath-Beuthen in geographisch = statistischer und geschichtlicher Beziehung, für Schulen und Freunde der Heimatkunde Collection
Freistadt, 1844.
@collection{heller1844,
title = {Der Freist\"{a}dter Kreis mit besonderer Ber\"{u}cksichtigung des F\"{u}rstenthums Carolath-Beuthen in geographisch = statistischer und geschichtlicher Beziehung, f\"{u}r Schulen und Freunde der Heimatkunde},
author = {M. Heller},
year = {1844},
date = {1844-01-01},
address = {Freistadt},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {collection}
}
Kajzer J; Kołodziejczyk S; Salm J
Leksykon zamków w Polsce Book
Warszawa, 2001.
@book{kajzer_kolodziejczyk_salm_2001,
title = {Leksykon zamk\'{o}w w Polsce},
author = {J. Kajzer and S. Ko\lodziejczyk and J. Salm},
year = {2001},
date = {2001-01-01},
urldate = {2001-01-01},
address = {Warszawa},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {book}
}
Lewczuk J
Perspektywy badań nad późnym średniowieczem i okresem wczesnonowożytnym w południowej części Środkowego Nadodrza Journal Article
In: Silesia Antiqua, vol. 42, pp. 149–176, 2001.
@article{Lewczuk2001,
title = {Perspektywy bada\'{n} nad p\'{o}\'{z}nym \'{s}redniowieczem i okresem wczesnonowo\.{z}ytnym w po\ludniowej cz\k{e}\'{s}ci \'{S}rodkowego Nadodrza},
author = {J. Lewczuk},
year = {2001},
date = {2001-01-01},
urldate = {2001-01-01},
journal = {Silesia Antiqua},
volume = {42},
pages = {149\textendash176},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {article}
}
Lucae F
Schlesiens curieuse Denckwürdigkeiten oder vollkommmene Chronika von Ober- und Nieder-Schlesien […] Book
Franckfurt am Mäyn, 1689.
@book{Lucae1689,
title = {Schlesiens curieuse Denckw\"{u}rdigkeiten oder vollkommmene Chronika von Ober- und Nieder-Schlesien […]},
author = {F. Lucae},
year = {1689},
date = {1689-01-01},
urldate = {1689-01-01},
address = {Franckfurt am M\"{a}yn},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {book}
}
Mazurska T; Rachwalski E; Załęski J
Zamki Dolnego Śląska, volumeĪ Book
1996.
@book{mazurska1996,
title = {Zamki Dolnego \'{S}l\k{a}ska, volume\={I}},
author = {T. Mazurska and E. Rachwalski and J. Za\l\k{e}ski},
year = {1996},
date = {1996-01-01},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {book}
}
Müller K A
Vaterländische Bilder, in einer Geschichte und Beschreibung der alten Burgfesten und Ritterschlösser Schlesiens Book
Glogau, 1837.
@book{Muller1837,
title = {Vaterl\"{a}ndische Bilder, in einer Geschichte und Beschreibung der alten Burgfesten und Ritterschl\"{o}sser Schlesiens},
author = {K. A. M\"{u}ller},
year = {1837},
date = {1837-01-01},
urldate = {1837-01-01},
address = {Glogau},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {book}
}
Nowakowski D
Siedziby książęce i rycerskie księstwa głogowskiego w średniowieczu Book
Wrocław, 2008.
@book{nowakowski_siedziby_2008,
title = {Siedziby ksi\k{a}\.{z}\k{e}ce i rycerskie ksi\k{e}stwa g\logowskiego w \'{s}redniowieczu},
author = {D. Nowakowski},
year = {2008},
date = {2008-01-01},
urldate = {2008-01-01},
pages = {424-431},
address = {Wroc\law},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {book}
}
(Ed.)
CDS XXVIII = Codex Diplomaticus Silesiae, Die Inventare der nichtstaatlichen Archive Schlesiens. Kreis und Stadt Glogau, Bd. XXVIII Collection
Breslau, 1915, (Inv. Glog. ).
@collection{\ssCDS28,
title = {CDS XXVIII = Codex Diplomaticus Silesiae, Die Inventare der nichtstaatlichen Archive Schlesiens. Kreis und Stadt Glogau, Bd. XXVIII},
author = {Konrad Wutke},
year = {1915},
date = {1915-01-01},
urldate = {1915-01-01},
address = {Breslau},
note = {Inv. Glog. },
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {collection}
}
Grünhagen C; Markgraf H (Ed.)
LuB 1 = Lehns- und Besitzurkunden Schlesiens und seiner einzelnen Fürstenthümer im Mittelalter, Bd. 1 Collection
Leipzig, 1881, (Publicationen aus den königlichen preußischen Staatsarchiven Bd. 7; alternatywne skróty: LuBS, LBuS).
@collection{\sslehns_i_1881,
title = {LuB 1 = Lehns- und Besitzurkunden Schlesiens und seiner einzelnen F\"{u}rstenth\"{u}mer im Mittelalter, Bd. 1},
author = {C. Gr\"{u}nhagen and H. Markgraf},
editor = {C. Gr\"{u}nhagen and H. Markgraf},
year = {1881},
date = {1881-01-01},
urldate = {1881-01-01},
booktitle = {Publicationen aus den k\"{o}niglichen preu\ssischen Staatsarchiven Bd. 7},
address = {Leipzig},
note = {Publicationen aus den k\"{o}niglichen preu\ssischen Staatsarchiven Bd. 7; alternatywne skr\'{o}ty: LuBS, LBuS},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {collection}
}
Appelt H; Menzel J; Irgang W (Ed.)
SUb V = Schlesisches Urkundenbuch. Tom V: 1282-1290 Collection
Köln-Weimar-Wien, 1993.
@collection{\ssSub05,
title = {SUb V = Schlesisches Urkundenbuch. Tom V: 1282-1290},
author = {V SUB},
editor = {H. Appelt and J. Menzel and W. Irgang},
year = {1993},
date = {1993-01-01},
urldate = {1993-01-01},
address = {K\"{o}ln-Weimar-Wien},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {collection}
}
Appelt H; Menzel J; Irgang W (Ed.)
SUb VI = Schlesisches Urkundenbuch. Tom VI: 1291-1300 Collection
Köln, 1998.
@collection{\ssSub06,
title = {SUb VI = Schlesisches Urkundenbuch. Tom VI: 1291-1300},
author = {VI SUB},
editor = {H. Appelt and J. Menzel and W. Irgang},
year = {1998},
date = {1998-01-01},
urldate = {1998-01-01},
address = {K\"{o}ln},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {collection}
}
Tuchołka B
Bytom Odrzański Book Chapter
In: Kaczmarczyk, Z.; Wędzki, A. (Ed.): Studia nad początkami i rozplanowaniem miast nad środkową Odrą i dolną Wartą, t. II: województwo zielonogórskie, pp. 125–131, Zielona Góra, 1970.
@inbook{tucholka1970,
title = {Bytom Odrza\'{n}ski},
author = {B. Tucho\lka},
editor = {Z. Kaczmarczyk and A. W\k{e}dzki},
year = {1970},
date = {1970-01-01},
booktitle = {Studia nad pocz\k{a}tkami i rozplanowaniem miast nad \'{s}rodkow\k{a} Odr\k{a} i doln\k{a} Wart\k{a}, t. II: wojew\'{o}dztwo zielonog\'{o}rskie},
pages = {125\textendash131},
address = {Zielona G\'{o}ra},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {inbook}
}
Witwicki M
Bytom Odrzański. Szkic urbanistyczno-historyczny Journal Article
In: Ochrona Zabytków, vol. XI, no. 21-2, pp. 1-18, 1958.
@article{witwicki1958,
title = {Bytom Odrza\'{n}ski. Szkic urbanistyczno-historyczny},
author = {M. Witwicki},
year = {1958},
date = {1958-01-01},
journal = {Ochrona Zabytk\'{o}w},
volume = {XI},
number = {21-2},
pages = {1-18},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {article}
}
Wutke K (Ed.)
CDS XXIV = Codex Diplomaticus Silesiae, Die Inventare der nichtstaatlichen Archive Schlesiens. Die Kreise Grünberg und Freistadt, Bd. XXIV Bachelor Thesis
1908, (Inv. Grünb.).
@bachelorthesis{β24CDS,
title = {CDS XXIV = Codex Diplomaticus Silesiae, Die Inventare der nichtstaatlichen Archive Schlesiens. Die Kreise Gr\"{u}nberg und Freistadt, Bd. XXIV},
editor = {Konrad Wutke},
year = {1908},
date = {1908-01-01},
urldate = {1908-01-01},
key = {Inv. Gr\"{u}nb},
note = {Inv. Gr\"{u}nb.},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {bachelorthesis}
}
