Kamienną wieżę mieszkalną w Dalkowie, usytuowaną na krawędzi podmokłego obniżenia niewielkiego cieku na północ od wsi, wzniesiono w obrębie historycznego folwarku Regów. Wieża na planie kwadratu o boku ok. 7,5 m, z piwnicą, wyższymi kondygnacjami nakrytymi sklepieniem krzyżowym i drewnianym stropem oraz dostawioną od wschodu cylindryczną klatką schodową, interpretowana jest jako nowożytna siedziba właścicieli dóbr dalkowskich.
| Lokalizacja | woj. dolnośląskie, pow. polkowicki, gmina Gaworzyce |
|---|---|
| Współrzędne | 51.6664907, 15.8778255 |
| Obszar AZP | 68-17 |
| Chronologia | późne średniowiecze, nowożytność |
| Autorzy | Dominik Nowakowski |
| Data udostępnienia | 09.12.2025 |
Jak cytować?
Opis
Przynależność administracyjna i toponomastyka
- Współczesna: gmina Gaworzyce, pow. polkowicki, woj. dolnośląskie.
- Historyczne jednostki administracyjne: księstwo głogowskie.
- Nazwy historyczne: Dalków / Regów (niem. Dalkau).
Kontekst przestrzenny, rozplanowanie, stan zachowania obiektu
Na krawędzi podmokłego obniżenia niewielkiego cieku, na północ od wsi Dalków, na terenie historycznego folwarku Regów. W tym miejscu zachowała się kamienna wieża mieszkalna wkomponowana w zabudowę dawnego folwarku.
Wybór źródeł do dziejów miejscowości i dóbr ziemskich
- 1300 – młyn we wsi Dalków posiadał kasztelan kożuchowski Teodoryk Pesna (SUb, VI, nr 438).
- ok. 1305 – Regów wymieniony wśród wsi położonych opodal Głogowa i Bytomia Odrzańskiego świadczących dziesięcinę pieniężną i snopową (CDS XIV, E 177; SWŚ, III, s. 128).
- 1360 – wieś Dalków w cesarskiej części księstwa głogowskiego (LuBS, I, s. 177).
- 1368–1399 – kolegiacie głogowskiej należne 5 grzywien rocznego czynszu od Guntera Schwein z Regowa (SWŚ, III, s. 128).
- 1386 – Jan Schauerke, dziedzic Dalkowa (SWŚ, III, s. 63).
- 1415 – bracia Mikołaj, Peszel i Jan z Kaurowa twierdzili, że odkupili od Mikołaja Schauerke folwark w Dalkowie (CDS XXXII, s. 47; SWŚ, III, s. 63).
- 1419–1421 – Jan Schauerke z Dalkowa (SWŚ, III, s. 63).
- 1421 – wzmiankowany sołtys wsi Regów (CDS XXVIII, s. 238; SWŚ, III, s. 128).
- 1421–1426 – Kasper Schauerke z Dalkowa (SWŚ, III, s. 63).
- 1462 – Kasper Schauerke z Regowa (CDS XXIV, s. 75; SWŚ, III, s. 128).
- 1467–1474 – Baltazar Schauerke, dziedzic Dalkowa (SWŚ, III, s. 63).
- 1475–1500 – Jan Schauerke z Dalkowa, ławnik czudu w Głogowie (CDS XXVIII, s. 265; SWŚ, III, s. 63).
- 1508 – Krzysztof Schauerke z Regowa i Jerzy Schauerke z Dalkowa, ławnicy czudu głogowskiego (SWŚ, III, s. 63, 128).
- 1523 – Krzysztof Schauerke z Regowa (CDS XXIV, s. 120; SWŚ, III, s. 128).
- 1543 – dobra we wsi posiadali przedstawiciele rodziny Schauerke (CDS XXIV, s. 109).
- 1628 – Walenty von Stossel otrzymał położoną przy Dalkowie miejscowość zwaną Reihmühle (CDS XXVIII, s. 258).
Historia budowlana obiektu
Wieża mieszkalna zbudowana z kamienia na planie kwadratu o boku długości około 7,5 m. Najniższą kondygnację stanowi piwnica kryta sklepieniem kolebkowym. Ponad nią znajdują się dwa piętra, z których pierwsze przekryto sklepieniem krzyżowym, a drugie – drewnianym stropem. Elementem młodszym jest dostawiona do ściany wschodniej klatka schodowa w formie cylindrycznej wieżyczki, zbudowana z cegły i kamienia.
Chronologia: w literaturze obiekt bywał datowany na XV–XVI w.; w świetle nowszych badań architektonicznych wieżę zbudowano w XVII w.
Literatura
Literatura (wybór): Jacaszek 1996, s. 8–9, 21; Chorowska 2003, s. 12, 186–187, 208; Nowakowski 2008, s. 455–456; SWŚ III, s. 128.
SWŚ I = Słownik wsi śląskich w średniowieczu, t. 3: Powiat polkowicki Book
2023, (także bez numeru jako SWŚ).
Rezydencje średniowieczne na Śląsku. Zamki, pałace, wieże mieszkalne Book
Wrocław, 2003.
Średniowieczne murowane wieże mieszkalne na Śląsku Journal Article
In: Acta Universitatis Nicolai Copernici, iss. 298, no. 27, pp. 3-24, 1996.
Siedziby książęce i rycerskie księstwa głogowskiego w średniowieczu Book
Wrocław, 2008.
Ilustracje
Ilustracje
