Trzebnica, zamek (nieistniejący)

Przynależność administracyjna i toponomastyka

Obecna: Trzebnica (niem. Trebnitz), gm. Trzebnica, pow. trzebnicki, woj. dolnośląskie; stan. nr 3, AZP 1/76-29

Przynależność historyczna: księstwo wrocławskie, księstwo głogowskie, księstwo oleśnickie

Lokalizacja

Na naturalnym cyplowatym wyniesieniu, w północno-zachodniej części miasta, przy ul. Brama Trębaczy.

Wybór źródeł do dziejów miasta i zamku

• 1290 – Henryk III głogowski opanował Milicz i Trzebnicę (MPH, III, s. 506; Jurek 1993, s. 22)
• 1294 – Henryk V wrocławski potwierdził zdobycze terytorialne księcia Henryka III głogowskiego obejmujące m.in. Trzebnicę (SUb, VI, nr 144; LuBS, II, s. 4)
• 1322 – książę Bolesław legnicki, ze względu na straty jakie poniósł klasztor trzebnicki w wyniku działań wojennych Władysława Łokietka, obiecał zlikwidować tamtejszy zamek (die Burg daselbst zu schleifen), a miasto przekazać klasztorowi (RS 4237)
• 1323 – Konrad I oleśnicki scedował na Bolesława legnickiego księstwo oleśnickie, w tym Trebnicz civitas et castrum (LuBS, II, s. 12)
• 1329 – Konrad I oleśnicki oddał Janowi Luksemburskiemu w lenno dzielnicę, w tym miasto Trzebnicę (LuBS, II, s. 19)
• 1353-1355 – Herman, sędzia dworski i wójt trzebnicki (RŚl, II, nr 794; III, nr 37, 140, 141)
• 1459 – król Jerzy z Podiebradów potwierdził posiadłości książąt oleśnickich Konrada i Konrada Białego (LuBS, II, s. 60)
• 1480 – Konrad X oleśnicki zrzekł się pretensji do miasteczka na rzecz opatki klasztoru cysterek (LuBS, II, s. 93)
• 1495 – król Władysław Jagiellończyk przyrzekł przekazanie ziem zmarłego Konrada X oleśnickiego, w tym miasteczka Trzebnica, księciu Henrykowi ziębickiemu (LuBS, II, s. 109-113)
• 1587 – wzmiankowane szopy i ogrody na grodzisku (Scheuen und Gärten am Burgwall am Stadtthore, am Wege nach Märtinau) (Haeusler 1883, s. 309, przyp. 3)

Opis obiektu

Obiekt założony na planie zbliżonym do prostokąta z zaokrąglonymi narożami o wymiarach u podstawy 35 x 40 m, u góry 21 x 25 m i wysokości ponad 5 m. Wyniesienie otaczała fosa, a jego kształt uzyskano w wyniku celowej regulacji nachylenia stoków i przekopania fosy w poprzek cypla. Zasadniczą część tak utworzonego kopca stanowiła żółto-brązowa glinka lessowa, stanowiąca jednocześnie naturalne podłoże. Obecnie otoczenie obiektu jest znacznie przekształcone współczesną zabudową. Podczas badań prowadzonych w 1964 r. w wykopach założonych w zachodniej części majdanu odkryto relikty drewnianego budynku zagłębionego ok. 0,5 m w nasyp kopca. Jego ściany wykonano w konstrukcji ryglowej, po której zachowały się belki podwalinowe oraz warstwa przepalonej gliny z odciskami słomy, tworzącej miejscami grudy o miąższości przekraczającej 1 m. Zagłębiona część budynku od zewnątrz szalowana była drewnem, po którym zachowały się miejscami ślady desek. Na podstawie reliktów zagłębionych ścian budynku stwierdzono, że wymiary odsłoniętej części wynosiły ok. 4,5 x 6,5 m. Obiekt ten był podzielony na kilka izb (co najmniej 6).

W jednej z nich funkcjonował warsztat, w którym odkryto relikty glinianego pieca o okrągłym zarysie i średnicy ok. 0,6-0,7 m. Ścianki pieca zachowane były do wysokości ok. 30 cm, a w jego wnętrzu znaleziono duże fragmenty naczyń glinianych. Podłogę w tym pomieszczeniu, podobnie jak w innych, stanowiły drewniane dranice odsłonięte na głębokości 1,5 m. W niewielkiej odległości od pieca zarejestrowano fragment ceglanego sklepienia, pierwotnie przekrywającego prawdopodobnie palenisko. Śladem po palenisku były odkryte w centralnej części budynku kamienie polne i licznie zalegające w ich otoczeniu węgle drzewne. W niewielkiej odległości odsłonięto ślady drugiego pieca o owalnej podstawie i średnicy 0,7-0,8 m. Na jego dnie stwierdzono warstwę żużli żelaznych.

Podczas badań wykopaliskowych odkryto liczne fragmenty ceramiki i całe naczynia, fragment szydła kościanego, fragmenty przęślików, liczne przedmioty żelazne, w tym noże, świdry, podkowy, zgrzebła, groty bełtów, krzesiwo ogniwkowe, sierpy, żelazny przecinak, miniaturowy młotek z zaostrzonym obuchem, ośnik, klucz, okucia budowlane oraz srebrny brakteat raciborski.

Chronologia

Na podstawie źródeł archeologicznych i pisanych XIII/XIV – poł. XIV w.

Ikonografia

Zdjęcia