Przynależność administracyjna i toponomastyka
Obecna: Twardogóra (niem. Festenberg), gm. Twardogóra, pow. oleśnicki, woj. dolnośląskie; stan. nr 13, AZP 14/74-32.
Przynależność historyczna: księstwo głogowskie, księstwo oleśnickie
Lokalizacja
Na płaskim i podmokłym terenie, na północ od miasta lokacyjnego.
Wybór źródeł do dziejów miasta i zamku
- 1293 – Henryk III głogowski zlecił Rampoldowi z Boleścina i Henrykowi z Zawoni lokację miasta Vestenberg i uposażył przekazane im wójtostwo (SUb, VI, nr 118)
- 1319 – Przemek z Twardogóry (RS 3979)
- 1321-1351 – Hanczko z Twardogóry, syn Juty, wdowy po Hanczku Pakosławicu (RS 4154, 5965, 5990, 6405; LuBS, II, s. 28; RŚl, II, nr 561; Haeusler 1883, s. 350)
- 1358-1364 – Pakosław z Twardogóry (RŚl, IV, nr 46; Haeusler 1883, s. 350)
- 1369-1374 – Jan z Twardogóry (Haeusler 1883, s. 350; Kopiarz, s. 176, 193)
- 1494 – Bartosz Delosse Grabowiński sprzedał Fryderykowi Borschnitzowi swoje dziedzictwo w Twardogórze (APWr., Rep. 132c, Dep. ks. oleśnickiego, nr 215)
- 1499-1550 – miasteczko jako własność rodziny Borschnitzów (Pfotenhauer 1887, s. 325)
Opis obiektu
Pierwotnie prawdopodobnie okazały dwór na kopcu otoczonym fosą, zbudowany na fundamentach XV-wiecznej budowli obronnej wzniesionej w czasach husyckich. Obecnie nasyp jest znacznie zniwelowany, a na majdanie znajduje się czworoboczny budynek barokowego pałacu, wzniesionego w XVII-XVIII w.
Pałac, zaliczany do zabytków II klasy, położony w rozwidleniu potoku Skorynia, jest murowany z cegły, otynkowany, podpiwniczony i piętrowy. Dach nad korpusem jest mansardowy, z lukarnami, natomiast skrzydła kryte są płaskimi dachami. Wokół pałacu znajdował się park, jednak jego stary drzewostan został zniszczony przez huragan w 1988 roku. Zachowały się resztki fosy i obwarowań ziemnych po stronie wschodniej i północnej.
Przebudowy pałacu w stylu barokowym dokonała Eleonora Karolina von Württemberg-Mömpelgard, żona księcia Sylwiusza Fryderyka. Pałac zachował niektóre elementy obronne, w tym fosę i dawny most zwodzony. Na bramie wjazdowej, z arkadą i pilastrami toskańskimi, widnieją płaskorzeźby herbów księcia Sylwiusza Fryderyka i jego żony, zwieńczone mitrą książęcą oraz monogramem „EC”. Te detale mają szczególną wartość, gdyż podobne płaskorzeźby często ulegały zniszczeniu podczas polonizacji Dolnego Śląska po 1945 roku. Pałac był wielokrotnie przebudowywany, lecz zachował ślady swojej bogatej historii. Od 2017 roku jest własnością Gminy Twardogóra.
Chronologia
Na podstawie źródeł pisanych przełom XIII i XIV w., a dwór XVII-XVIII w.
Wzmianki o tym obiekcie lub miejscowości:
SUb VI, nr 118; RS 3979, 4154, 5965, 5990, 6405; LuBS II, s. 28; RŚl II, nr 561; RŚl IV, nr 46; Haeusler 1883, s. 350; Kopiarz, s. 176, 193; APWr., Rep. 132c, Dep. ks. oleśnickiego, nr 215; Pfotenhauer 1887, s. 325; Müller 1837, s. 533; Bimler 1943, s. 44-45; Guerquin 1957, s. 79; Pilch 1978, s. 279; Grundmann 1982, s. 146; Piekalski, Żurek 1993, s. 164; Prus 1994, s. 842; Nowakowski 2017, s. 450-451.
Altschlesische Blätter Journal Article
In: Altschlesische Blätter, 1936.
@article{altschlesische_blaetter_1936_warkocz,
title = {Altschlesische Bl\"{a}tter},
year = {1936},
date = {1936-01-01},
journal = {Altschlesische Bl\"{a}tter},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {article}
}
Geschwendt F (Ed.)
Altschlesische Blätter Journal Article
In: 1938.
@article{altschlesische_blaetter_1938,
title = {Altschlesische Bl\"{a}tter},
editor = {Fritz Geschwendt},
year = {1938},
date = {1938-01-01},
urldate = {1938-01-01},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {article}
}
Biuletyn Konserwatora Zabytków Archeologicznych Journal Article
In: Biuletyn Konserwatora Zabytków Archeologicznych, 1961.
@article{biuletyn_konserwatora_zabytkow_1961_warkocz,
title = {Biuletyn Konserwatora Zabytk\'{o}w Archeologicznych},
year = {1961},
date = {1961-01-01},
journal = {Biuletyn Konserwatora Zabytk\'{o}w Archeologicznych},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {article}
}
Demidziuk K
Archiwalia do archeologii ziemi strzelińskiej (do 1945 roku) Book
Strzelin-Wrocław, 2004.
@book{demidziuk2004,
title = {Archiwalia do archeologii ziemi strzeli\'{n}skiej (do 1945 roku)},
author = {K. Demidziuk},
year = {2004},
date = {2004-01-01},
urldate = {2004-01-01},
address = {Strzelin-Wroc\law},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {book}
}
Guerquin B
Zamki śląskie Book
Warszawa, 1957.
@book{guerquin_1957,
title = {Zamki \'{s}l\k{a}skie},
author = {Bohdan Guerquin},
year = {1957},
date = {1957-01-01},
urldate = {1957-01-01},
address = {Warszawa},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {book}
}
Müller K A
Vaterländische Bilder, in einer Geschichte und Beschreibung der alten Burgfesten und Ritterschlösser Schlesiens Book
Glogau, 1837.
@book{Muller1837,
title = {Vaterl\"{a}ndische Bilder, in einer Geschichte und Beschreibung der alten Burgfesten und Ritterschl\"{o}sser Schlesiens},
author = {K. A. M\"{u}ller},
year = {1837},
date = {1837-01-01},
urldate = {1837-01-01},
address = {Glogau},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {book}
}
Nowakowski D
Śląskie obiekty typu motte. Studium archeologiczno-historyczne Book
2017.
@book{Nowakowski2017,
title = {\'{S}l\k{a}skie obiekty typu motte. Studium archeologiczno-historyczne},
author = {Dominik Nowakowski},
year = {2017},
date = {2017-01-01},
urldate = {2017-01-01},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {book}
}
Pawłowski A
Grody stożkowate, ostrosłupowe i wieże mieszkalno-obronne na Śląsku w średniowieczu PhD Thesis
KHASiT Politechniki Wrocławskiej, 1978.
@phdthesis{pawlowski_grody_1978,
title = {Grody sto\.{z}kowate, ostros\lupowe i wie\.{z}e mieszkalno-obronne na \'{S}l\k{a}sku w \'{s}redniowieczu},
author = {A. Paw\lowski},
year = {1978},
date = {1978-01-01},
urldate = {1978-01-01},
pages = {199-200},
school = {KHASiT Politechniki Wroc\lawskiej},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {phdthesis}
}
Prus O
Katalog stanowisk archeologicznych województwa wrocławskiego (stanowiska opublikowane, cz. IV) Book
Wrocław, 1994.
@book{prus_katalog2_1994b,
title = {Katalog stanowisk archeologicznych wojew\'{o}dztwa wroc\lawskiego (stanowiska opublikowane, cz. IV)},
author = {O. Prus},
year = {1994},
date = {1994-01-01},
urldate = {1994-01-01},
address = {Wroc\law},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {book}
}
Grünhagen C; Wutke K (Ed.)
CDS XVIII = Codex Diplomaticus Silesiae, Regesten zur Schlesischen Geschichte 1316-1326, Bd. XVIII Collection
Breslau, 1898, (używany również skrót 'RS' lub 'RS V').
@collection{\ssCDS18,
title = {CDS XVIII = Codex Diplomaticus Silesiae, Regesten zur Schlesischen Geschichte 1316-1326, Bd. XVIII},
editor = {Colmar Gr\"{u}nhagen and Konrad Wutke},
year = {1898},
date = {1898-01-01},
urldate = {1898-01-01},
address = {Breslau},
note = {u\.{z}ywany r\'{o}wnie\.{z} skr\'{o}t \'RS\' lub \'RS V\'},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {collection}
}
Grünhagen C; Wutke K (Ed.)
CDS XXII = Codex Diplomaticus Silesiae, Regesten zur Schlesischen Geschichte 1327-1333, Bd. XXII Collection
Breslau, 1903, (używany również skrót 'RS').
@collection{\ssCDS22,
title = {CDS XXII = Codex Diplomaticus Silesiae, Regesten zur Schlesischen Geschichte 1327-1333, Bd. XXII},
editor = {Colmar Gr\"{u}nhagen and Konrad Wutke},
year = {1903},
date = {1903-01-01},
urldate = {1903-01-01},
address = {Breslau},
note = {u\.{z}ywany r\'{o}wnie\.{z} skr\'{o}t \'RS\'},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {collection}
}
Wutke K; Randt E; Bellée H (Ed.)
CDS XXIX = Codex Diplomaticus Silesiae, Regesten zur schlesischen Geschichte 1334-1337, Bd. XXIX Collection
Breslau, 1923, (używany również skrót 'RS').
@collection{\ssCDS29,
title = {CDS XXIX = Codex Diplomaticus Silesiae, Regesten zur schlesischen Geschichte 1334-1337, Bd. XXIX},
editor = {Konrad Wutke and Erich Randt and Hans Bell\'{e}e},
year = {1923},
date = {1923-01-01},
urldate = {1923-01-01},
address = {Breslau},
note = {u\.{z}ywany r\'{o}wnie\.{z} skr\'{o}t \'RS\'},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {collection}
}
Wutke K; Randt E; Bellee H (Ed.)
CDS XXX = Codex Diplomaticus Silesiae, Regesten zur schlesischen Geschichte 1338-1342, Bd. XXX Collection
Breslau, 1925.
@collection{\ssCDS29b,
title = {CDS XXX = Codex Diplomaticus Silesiae, Regesten zur schlesischen Geschichte 1338-1342, Bd. XXX},
editor = {Konrad Wutke and Erich Randt and Hans Bellee},
year = {1925},
date = {1925-01-01},
urldate = {1925-01-01},
publisher = {Breslau},
series = {Codex Diplomaticus Silesiae, Bd. XXX},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {collection}
}
Graber E (Ed.)
CDS XXXV = Codex Diplomaticus Silesiae, Die Inventare der nichtsstaatlichen Archive Schlesiens. Kreis Jauer, Bd. XXXV Collection
Priebatsch's Buchhandlung, Breslau, 1930.
@collection{\ssCDS35,
title = {CDS XXXV = Codex Diplomaticus Silesiae, Die Inventare der nichtsstaatlichen Archive Schlesiens. Kreis Jauer, Bd. XXXV},
editor = {Erich Graber},
year = {1930},
date = {1930-01-01},
urldate = {1930-01-01},
volume = {XXXV},
publisher = {Priebatsch\'s Buchhandlung},
address = {Breslau},
series = {CDS},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {collection}
}
Graber E (Ed.)
CDS XXXVI = Codex Diplomaticus Silesiae, Die Inventare der nichtsstaatlichen Archive Schlesiens. Stadt Neisee, Bd. XXXVI Collection
Priebatsch's Buchhandlung, Breslau, 1933.
@collection{\ssCDS36,
title = {CDS XXXVI = Codex Diplomaticus Silesiae, Die Inventare der nichtsstaatlichen Archive Schlesiens. Stadt Neisee, Bd. XXXVI},
editor = {Erich Graber},
year = {1933},
date = {1933-01-01},
urldate = {1933-01-01},
volume = {XXXVI},
publisher = {Priebatsch's Buchhandlung},
address = {Breslau},
series = {CDS},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {collection}
}
Żerelik R (Ed.)
Kd V = Katalog dokumentów przechowywanych w archiwach państwowych Dolnego Śląska. T. 5 (1366–1379) Collection
Uniwersytet Wrocławski, Wrocław, 1991.
@collection{\sskd05_1991,
title = {Kd V = Katalog dokument\'{o}w przechowywanych w archiwach pa\'{n}stwowych Dolnego \'{S}l\k{a}ska. T. 5 (1366\textendash1379)},
editor = {R. \.{Z}erelik},
year = {1991},
date = {1991-01-01},
urldate = {1991-01-01},
volume = {V},
publisher = {Uniwersytet Wroc\lawski},
address = {Wroc\law},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {collection}
}
Żerelik R (Ed.)
Kd IX = Katalog dokumentów przechowywanych w archiwach państwowych Dolnego Śląska. T. 9 (1401-1500) Collection
Uniwersytet Wrocławski, Wrocław, 1998.
@collection{\sskd09_1998,
title = {Kd IX = Katalog dokument\'{o}w przechowywanych w archiwach pa\'{n}stwowych Dolnego \'{S}l\k{a}ska. T. 9 (1401-1500)},
editor = {Ro\'{s}cis\law \.{Z}erelik},
year = {1998},
date = {1998-01-01},
urldate = {1998-01-01},
volume = {IX},
publisher = {Uniwersytet Wroc\lawski},
address = {Wroc\law},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {collection}
}
Jurek T (Ed.)
LANDBUCH I = Landbuch księstw świdnickiego i jaworskiego, tom I: 1366-1376 Collection
Poznań, 2000.
@collection{\ssLandbuch01,
title = {LANDBUCH I = Landbuch ksi\k{e}stw \'{s}widnickiego i jaworskiego, tom I: 1366-1376},
author = {I LANDBUCH},
editor = {T. Jurek},
year = {2000},
date = {2000-01-01},
urldate = {2000-01-01},
address = {Pozna\'{n}},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {collection}
}
Jurek T (Ed.)
LANDBUCH III = Landbuch księstw świdnickiego i jaworskiego, tom III: 1396-1407 Collection
Poznań, 2007.
@collection{\ssLandbuch03,
title = {LANDBUCH III = Landbuch ksi\k{e}stw \'{s}widnickiego i jaworskiego, tom III: 1396-1407},
author = {III LANDBUCH},
editor = {T. Jurek},
year = {2007},
date = {2007-01-01},
urldate = {2007-01-01},
address = {Pozna\'{n}},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {collection}
}
Grünhagen C; Markgraf H (Ed.)
LuB 1 = Lehns- und Besitzurkunden Schlesiens und seiner einzelnen Fürstenthümer im Mittelalter, Bd. 1 Collection
Leipzig, 1881, (Publicationen aus den königlichen preußischen Staatsarchiven Bd. 7; alternatywne skróty: LuBS, LBuS).
@collection{\sslehns_i_1881,
title = {LuB 1 = Lehns- und Besitzurkunden Schlesiens und seiner einzelnen F\"{u}rstenth\"{u}mer im Mittelalter, Bd. 1},
author = {C. Gr\"{u}nhagen and H. Markgraf},
editor = {C. Gr\"{u}nhagen and H. Markgraf},
year = {1881},
date = {1881-01-01},
urldate = {1881-01-01},
booktitle = {Publicationen aus den k\"{o}niglichen preu\ssischen Staatsarchiven Bd. 7},
address = {Leipzig},
note = {Publicationen aus den k\"{o}niglichen preu\ssischen Staatsarchiven Bd. 7; alternatywne skr\'{o}ty: LuBS, LBuS},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {collection}
}
Grünhagen C; Markgraf H (Ed.)
LuB 2 = Lehns- und Besitzurkunden Schlesiens und seiner einzelnen Fürstenthümer im Mittelalter. Bd. 2 Collection
Leipzig, 1883, ( alternatywne skróty: LuBS, LBuS).
@collection{\ssLuB,
title = {LuB 2 = Lehns- und Besitzurkunden Schlesiens und seiner einzelnen F\"{u}rstenth\"{u}mer im Mittelalter. Bd. 2},
author = {C. Gr\"{u}nhagen and H. Markgraf},
editor = {C. Gr\"{u}nhagen and H. Markgraf},
year = {1883},
date = {1883-01-01},
urldate = {1883-01-01},
booktitle = {Th. Leipzig},
volume = {II},
address = {Leipzig},
note = { alternatywne skr\'{o}ty: LuBS, LBuS},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {collection}
}
Irgang W (Ed.)
SUb IV = Schlesisches Urkundenbuch. Tom IV Collection
Köln-Weimar-Wien, 1988.
@collection{\ssSub06b,
title = {SUb IV = Schlesisches Urkundenbuch. Tom IV},
author = {IV SUB},
editor = {W. Irgang},
year = {1988},
date = {1988-01-01},
urldate = {1988-01-01},
address = {K\"{o}ln-Weimar-Wien},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {collection}
}
Korta W (Ed.)
RŚl IV = Regesty śląskie. T. IV, 1358-1359 Collection
Wrocław-Warszawa, 1992.
@collection{βR\'{S}l_4,
title = {R\'{S}l IV = Regesty \'{s}l\k{a}skie. T. IV, 1358-1359},
editor = {Wac\law Korta},
year = {1992},
date = {1992-01-01},
urldate = {1992-01-01},
address = {Wroc\law-Warszawa},
keywords = {},
pubstate = {published},
tppubtype = {collection}
}
![SZCZODRE, cieniowany model reliefu otoczenia stanowiska (oprac. M. Legut-Pintal, P. Rajski, Katalog Zamków i Dworów Obronnych Śląska [https://zamki.pwr.edu.pl/]. Licencja: CC BY-SA 4.0 [https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/])](https://zamki.pwr.edu.pl/wp-content/uploads/2024/09/szczodre-122_3-300x228.jpg)
