Żagań, st. 6, motte

Na północno-wschodnich obrzeżach Żagania, około 1,5 km od miasta, znajduje się średniowieczny obiekt typu motte. Zachowany kopiec o czworobocznym planie i zaokrąglonych narożnikach jest częściowo zniszczony w wyniku pozyskiwania piasku. Pierwotnie otoczony fosą i wałem, obecnie zachowane są fragmenty od północy, wschodu i południa. Badania archeologiczne odsłoniły mury domniemanej szubienicy oraz liczne artefakty, w tym ceramikę, cegły i kości. Chronologia obiektu sięga XIII-XIV wieku.

Lokalizacjawoj. lubuskie, pow. żagański, gm. Żagań
Współrzędne51.623668 N, 15.3332429 E
Obszar AZP68-12
Chronologiapóźne średniowiecze
Autorzy Dominik Nowakowski
Data udostępnienia12.07.2024
ŻAGAŃ, widok obiektu od strony południowo-wschodniej, 2007 r. (fot. D. Nowakowski)
ŻAGAŃ, widok obiektu od strony południowo-wschodniej, 2007 r. (fot. D. Nowakowski, Katalog Zamków i Dworów Obronnych Śląska [https://zamki.pwr.edu.pl/]. Licencja: CC BY-NC 4.0 [https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/])

Jak cytować?

Nowakowski Dominik. Żagań, st. 6, motte, Katalog Zamków i Dworów Obronnych Śląska [https://zamki.pwr.edu.pl/zagan-grodzisko-motte/]. Licencja: CC BY-NC 4.0 [https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/]. Data dostępu: 13.02.2025.

Zdjęcia, ryciny, ilustracje, plany, przekroje, etc. – jak w podpisach

Opis

Przynależność administracyjna i toponomastyka

Obecna: Żagań (Sagan, Kr. Sagan, MBl. 2479), gm. loco, pow. żagański, woj. lubuskie; stan. nr 6, AZP 34/68-12

Przynależność historyczna: księstwo głogowskie, księstwo żagańskie

Kontekst przestrzenny, rozplanowanie, stan zachowania obiektu

Na naturalnym wyniesieniu opadającym w kierunku podmokłej doliny Bobru, ok. 1,5 km na północny-wschód od miasta.

Wybór źródeł do dziejów miejscowości i obiektu

  • 1318 – margrabia brandenburski Waldemar oddał stary gród (alten Burg) mieszczanom żagańskim (SR 3822)
  • 1337 – nadanie Waldemara odnośnie przekazania wzgórza grodowego (Burgberg) potwierdził książę Henryk IV żagański (SR 5895)

Opis obiektu

Obiekt zachowany jako kopiec założony na planie czworoboku o zaokrąglonych narożach. W części zachodniej zniszczony w wyniku pozyskiwania piasku ze zbocza. Zachowana część nasypu ma wymiary u podstawy ok. 29 x 34 m, na górze 24 x 26 m, a wysokość ok. 3 m. Pierwotnie obiekt prawdopodobnie otaczała fosa i wał zewnętrzny, obecnie zachowane od północy, wschodu i południa. Szerokość fosy wynosi ok. 10 m, natomiast wał zewnętrzny ma szerokość 8-10 m i wysokość 1-3 m.

W wykopie sondażowym założonym na majdanie odsłonięto częściowo widoczne także na powierzchni mury domniemanej szubienicy. Odkryty odcinek fundamentu o grubości 0,8-1 m zbudowano z otoczaków i kamienia łamanego, w technice zbliżonej do opus emplectum – lica ścian wykonano z dużych kamieni, a środek wypełniono drobniejszymi kamieniami i pojedynczymi fragmentami cegieł palcówek, spojonymi zaprawą wapienną. Na podstawie odsłoniętego fragmentu fundamentu oraz czytelnych na powierzchni zarysów budowli ustalono, że miała ona plan prostokąta o wymiarach 6,4 x 7,3 m.

Na całej powierzchni wykopu odsłonięto cienką warstwę rozbiórkową składającą się z gruzu wapiennego, fragmentów cegieł i dachówek oraz nielicznych kości ludzkich i zwierzęcych. Pod nią zalegała warstwa użytkowa składająca się z jasnobrunatnej próchnicy zawierającej nieliczny materiał zabytkowy. Podczas badań archeologicznych na terenie stanowiska znaleziono fragmenty ceramiki, cegieł i dachówek oraz kości ludzkie i zwierzęce.

Chronologia

Na podstawie źródeł pisanych i archeologicznych XIII-XIV w.

Ilustracje

Mapy i plany

Zdjęcia

Literatura

Wzmianki konkretnie o tym obiekcie

Hellmich 1930, s. 45; Altschlesien 1936, s. 315; Steller 1938, s. 140-143; Antoniewicz, Wartołowska 1964, s. 47; Pawłowski 1978, s. 379-380; Lewczuk 2001, s. 169; Nowakowski 2008, s. 414-417; Duma, Rutka, Wojtucki 2015, s. 52-61; Nowakowski 2017, s. 480-481

Antoniewicz W; Wartołowska Z

Mapa grodzisk w Polsce Journal Article

In: Wrocław, pp. 29, 1964.

BibTeX

Duma P; Rutka H; Wojtucki D

Wyniki badań archeologicznych prowadzonych na domniemanym miejscu straceń w Żaganiu w 2014 roku Journal Article

In: Pomniki Dawnego Prawa, vol. 31, pp. 52-61, 2015.

BibTeX

Hellmich M

Schlesische Wehranlagen Journal Article

In: Altschlesien, vol. 3, pp. 40–41, 1930.

BibTeX

Lewczuk J

Perspektywy badań nad późnym średniowieczem i okresem wczesnonowożytnym w południowej części Środkowego Nadodrza Journal Article

In: Silesia Antiqua, vol. 42, pp. 149–176, 2001.

BibTeX

Nowakowski D

Siedziby książęce i rycerskie księstwa głogowskiego w średniowieczu Book

Wrocław, 2008.

BibTeX

Nowakowski D

Śląskie obiekty typu motte. Studium archeologiczno-historyczne Book

2017.

BibTeX

Pawłowski A

Grody stożkowate, ostrosłupowe i wieże mieszkalno-obronne na Śląsku w średniowieczu PhD Thesis

KHASiT Politechniki Wrocławskiej, 1978.

BibTeX

Grünhagen C; Wutke K (Ed.)

CDS XVIII = Codex Diplomaticus Silesiae, Regesten zur Schlesischen Geschichte 1316-1326, Bd. XVIII Collection

Breslau, 1898, (używany również skrót 'RS' lub 'RS V').

BibTeX

Wutke K; Randt E; Bellée H (Ed.)

CDS XXIX = Codex Diplomaticus Silesiae, Regesten zur schlesischen Geschichte 1334-1337, Bd. XXIX Collection

Breslau, 1923, (używany również skrót 'RS').

BibTeX

Steller G

Kastellanei und Stadt Sagan Journal Article

In: Zeitschrift des Vereins für Geschichte Schlesiens, vol. 72, pp. 140-143, 1938.

BibTeX

Lokalizacja