Głogówek, zamek

Przynależność administracyjna

Obecna: miasto i gmina w pow. prudnickim, woj. opolskie

Historyczna: księstwo opolskie, rejencja opolska, pow. prudnicki

Lokalizacja i stan zachowania

Zamek usytuowany jest w płn.-zach. części starego miasta, na płaskim terenie na skraju skarpy opadającej na zach. w kierunku rzeki Osobłogi.

Zamek zachował się ale na skutek nieprawidłowego użytkowania uległ systematycznej dewastacji po II wojnie światowej do początku XXI wieku. Obecnie obiekt poddany został renowacji.

Toponomastyka

• 1213-1217  – Glogov (CHRZANOWSKI 1977, s. 8)
• 1309  – Glogouia (CDS I s.24)
• 1316  – Glogouia Minor (CDS XXII s.6)
• 1361  – Glogouia Minore (CDS II s 162)
• 1383  – Glogouia Superiori oraz Glogaw (CDS I s. 44; CDS VI s. 202)
• 1388  – Wenigen Glogau (CDS II s.204)
• 1393  – Glogaw (CDS I s.62)
• 1489  – wzmianka o zamku Feste Klein Glogau (CDS VI reg. 382)

Dzieje własności dóbr ziemskich i obiektu na podstawie przyczynków źródłowych

Miasto lokowane przez księcia opolskiego Władysława I przed 1264 i do 1282 r. położone było na obszarze jego księstwa.

• 1282-1313  – Bolesław I
• 1313  – Bolesław I książę niemodliński
• 1368-1382  – Henryk
• 1382  – Władysław II
  Bolko IV
• 1465  – Bolko V
• 1465-1476  – Mikołaj I
• 1476  – Mikołaj II do 1497
  Jan II Dobry do 1532 (CHRZANOWSKI 1977, s. 11-19)

Po wymarciu książąt opolskich cesarz przekazał księstwo wraz z Głogówkiem Jerzemu Hohenzollernowi, a następnie przejął je jego syn Jerzy Fryderyk – do 1553 r. (CHRZANOWSKI 1977, s. 19-21). Następnie w latach 1553-1557 należało ono do Izabeli Zapolyi (CHRZANOWSKI 1977, s. 21).

W 1562 r. dzierżawcą Głogówka został Hans von Oppersdorff, a w 1595 r. kolejny dzierżawca Jerzy II von Oppersdorff wykupił dobra na własność. Od tej pory do 1945 r. zamek był własnością tej rodziny (CHRZANOWSKI 1977, s. 23-38).

Historia budowlana zamku

Zamek w Głogówku zaczął budować książę opolski Bolesław I ok 1283 r. Być może była to wieża mieszkalna, której fundamenty odkryli w latach 70-tych XX w. (ROMANOW, STANISZ 1978).

Pierwsza wzmianka o niej pochodzi z 1562 r., ale została ona ukazana na weducie z panoramą Głogówka z 1536 r. Fundamenty tej wieży odkryto na dziedzińcu zamku górnego. Na planie sporządzonym przez J. Romanowa i L. Stanisza wyróżniono mury XIV-wieczne w dwóch fazach oraz mury XV-wieczne. Zamek uległ prawdopodobnie kilkukrotnemu zniszczeniu w XV w., a to w 1428 r. w czasie najazdu taborytów oraz w czasie pożaru w 1478 r. Zniszczenia z 1428 r. nie są pewne, bowiem taboryci przy wsparciu sprzyjającego im Bolka V mieli dodatkowo ufortyfikować zamek, na którym utrzymali się do jego śmierci. Odkryte mury w pomieszczeniach piwnicznych skrzydła płd. należały do palatium przylegającego do wieży po jej płd stronie, które jest widoczne na wspomnianej weducie, zakończone gotyckim szczytem.

Pierwotnie wieża otoczona była niezbyt grubym murem, o który od płd. wsparł się mur palatium. Wieżę rozebrano zaraz po 1562 r., bowiem wtedy zamek zw. dziś górnym przebudowano na trójskrzydłową rezydencję z wykorzystaniem murów palatium w płd skrzydle zamku. Od wsch. dziedziniec zamku zamknięty był ścianą parawanową, zbudowaną w miejscu XIV-wiecznego muru stanowiącego część muru obwodowego zamku gotyckiego. Prawdopodobnie zamek oddzielony był od miasta fosą. Obecnie zamek jest budowlą powstałą w okresie renesansu i baroku (CHRZANOWSKI 1977, s. 132).

Faza (1562-1571)

Zbudowano trójskrzydłowy korpus z ryzalitem od zach. mieszczącym kaplicę oraz przybudówkę od płd mieszczącą tzw. salę książęcą. Skrzydło zach. (środkowe) było niższe od pozostałych o jedną kondygnację (CHRZANOWSKI 1977, s. 132-133).

Faza (1584-1606)

W tej fazie nadbudowano skrzydło płd. a w narożnikach wzniesiono 4 cylindryczne wieże (CHRZANOWSKI 1977, s. 134).

Faza (1606-1618)

W 1606 r. rozpoczęto budowę zamku dolnego od skrzydła płd. a w 1618 r. podwyższono parterowe skrzydło płn. i wzniesiono przy nim krużganek (CHRZANOWSKI 1977, s. 134).

Faza (1645-47)

W latach 1645-1647 wybudowano skrzydło wsch. zamku dolnego i ukończono budowę skrzydła płd. wznosząc kaplicę na styku skrzydeł płd. i wsch. Wykonanie prac kamieniarskich przez Salomona Steinhoffera (portal główny zamku dolnego) i Jakoba Schwabe (CHRZANOWSKI 1977, s. 134).

Faza (1668-1672)

Prace wykończeniowe przy kaplicy (cios z datą 1668 płd. elewacji). W 1671 powstały 3 portale w 3 elewacjach dziedzińca zamku górnego. W 1672 przekształcono wieżę bramną z cylindrycznej na ośmioboczną (CHRZANOWSKI 1977, s. 134-136).

Faza (XVIII w.)

Ok. 1730 r. zamurowano krużganki w płn. skrzydle zamku dolnego i zbarokizowano elewacje zamkowe, wprowadzono tynkowe obramienia okienne oraz zasłonięto dawne dekoracje sgraffitowe (CHRZANOWSKI 1977, s. 138). Zapewne wówczas budynek mieszczący salę rycerską uzyskał barokową elewację i paradne dwubiegowe schody zewnętrzne od zach. widoczne na rycinie F. B.  Wernera.

Faza (XIX/XX w.)

W 1806 r. rozebrano hełmy na wieżach grożące zawaleniem. W latach 1848-1849 pod nadzorem architekta Glücka dokonano przebudowy zamku górnego utrzymaną w stylu neogotyku angielskiego. Okrągłe wieże nadbudowano o dwie kondygnacje ośmioboczne i zwieńczono je krenelażami. Do skrzydeł bocznych dobudowano przybudówki mieszczące klatki schodowe, a dziedziniec zamku zamknięto przeszkloną galerią. Przebudowano również wnętrze wprowadzając nowe podziały (CHRZANOWSKI 1977, s. 138-139).

Kolejna przebudowa wnętrz została przeprowadzona w 1903 r. Wyburzono wtedy „grube ściany ze strzelnicami”, być może element zamku gotyckiego (CHRZANOWSKI 1977, s. 140).

Faza (2 poł. XX w.)

W 1957 r. rozpoczęto prace zabezpieczające i rekonstrukcyjne. Wykonano nowe dachy i zabezpieczono stropy, rozbudowano galerię zamykającą dziedziniec zamku górnego oraz przybudówkę mieszczącą klatkę schodową przy skrzydle płd. Na skrzydle płd. zrekonstruowano szczyt, a na płd. wieżach założono baniaste hełmy. Potem prace przerwano i zamek powoli niszczał (CHRZANOWSKI 1977, s. 140).

Typ obiektu

Zamek książęcy, nizinny, regularny, z wieżą mieszkalną wzniesioną w XIII w. rozbudowany w XIV i XV w. Obecny wzniesiony w XVI i XVII w., składa się z zamku górnego i dolnego.

Plany

Ikonografia i zdjęcia