Zamek w Ziemięcicach jest położony nad stawem, na wsch. od dawnego kościoła na płaskim terenie obejmującym łąki nad Ziemięcicką wodą. Dawny budynek zamkowy zachował się jako spichlerz, obecnie nieużytkowany i zaniedbany. Zamek rycerski, nizinny, regularny, usytuowany niegdyś na wyspie na stawie. Prawdopodobnie piętro było pierwotnie konstrukcji ryglowej. Zbudowany nie później niż w I poł. XVI w., przebudowywany i remontowany w latach 1688 i 1713. Około 1780 r. przekształcony w budynek gospodarczy (spichlerz).
Lokalizacja | woj. śląskie, pow. tarnogórski, gmina Zbrosławice |
---|---|
Współrzędne | 50.369748 N, 18.7073459 E |
Obszar AZP | 96-44 |
Chronologia | późne średniowiecze, nowożytność |
Autorzy | Piotr Siemko |
Data udostępnienia | 12.09.2023 |
Jak cytować?
Zdjęcia, ryciny, ilustracje, plany, przekroje, etc. – jak w podpisach
Opis
Przynależność administracyjna
Obecna: gm. Zbrosławice, pow. tarnogórski, woj. śląskie
Historyczna: księstwo opolskie, kozielsko-bytomskie, pow. toszecko-gliwicki, rej. opolska
Lokalizacja i stan zachowania obiektu
Zamek położony nad stawem, na wsch. od dawnego kościoła na płaskim terenie obejmującym łąki nad Ziemięcicką wodą. Dawny budynek zamkowy zachował się jako spichlerz, obecnie nieużytkowany i zaniedbany.
Toponomastyka
- 1286 – Ziemiencicz (BOEHME s. 52)
- Ok. 1305 – Semenczicz CDS XIV s. 96)
- 1376 – Ziemientzitz (HEYNE II s. 121)
- 1447 – Zemeczycz (MARKGRAF, SCHULTE s. 367)
- 1679 – Ziemiencice (JUNGNITZ s. 94)
- 1687 – Ziemieticz (JUNGNITZ s. 381)
Dzieje własności dóbr ziemskich i obiektu na podstawie przyczynków źródłowych
- 1286 – Zementa de Zemienczicz (BOEHME s. 52)
- 1422-1456 – (Mikołaj) Krzistek (JEDYNAK s. 23)
- 1456-1485 – Jan Krzistek (JEDYNAK s. 23-24; PILNAČEK IV s. 145)
- 1523-1539(70?) – Daniel Ziemięcki (PILNAČEK IV s. 145)
- Ok 1570-1606 – Sambor Ziemięcki (JEDYNAK s. 24)
- Ok.1610- ok.1620 – Anna Ziemięcka, zam 1º Stadnicka, 2º Poniatowska (JEDYNAK s. 25)
- Ok 1620-1642 – Felicjana Stadnicka, zam. Cieciszowska (JEDYNAK s. 25)
- 1637-1729 – jezuici (HOFFMANN s. 42-43)
- 1729 – Franz Dobrzesky von Radwan
- 1774-1777 Maria Barbara von Minnigerode, ur, Woisky (KLOSS i inni s. 36)
- 1777 – zmiennie Maria Dorota, Feliks i Franciszek von Woisky (KLOSS i inni s. 36)
- 1779 – Wilhelm Ludwik von Minnigerode (KLOSS i inni s. 36)
- 1785 – Paul von Werner (KLOSS i inni s. 36)
- 1798 – Jan Nepomucen baron von Welczek (KLOSS i inni s. 36)
- 1801 Józef von Jarotzky (KLOSS i inni s. 36)
- Od 1801 hrabiowie von Strachwitz (KLOSS i inni s. 36)
Historia budowlana obiektu
Dotychczas nie prowadzono tu żadnych badań archeologicznych. Być może istniał tu pierwotnie gródek stożkowaty, ale śladów takiego nie znaleziono. Pierwsza wzmianka o zamku jest dość późna i pochodzi z 1688 r. Dokonano wtedy naprawy domu pańskiego (HOFFMANN 1934, s. 43). Zachowana do dziś budowla jest starsza. Jest to prostokątny w planie budynek dwukondygnacyjny, podpiwniczony. W dolnej części (zapewne całe piwnice) wymurowane są z eratyków. Powyżej mury wzniesiono z łamanego kamienia wapiennego, a jeszcze wyżej z cegły. Mur ceglany ułożony jest z cegły palcówki w wątku gotyckim, ale występuje też wątek niderlandzki. Obecnie 2 piętro (dawniej I) zbudowano z cegły barokowej (SIEMKO 2022, s. 143).
Zamek wzniesiono najpóźniej w 1 ćw. lub tercji XVI w. Uległ przeróbkom pod koniec XVI w., a piętro nadbudowano ok. 1713 r. kiedy prowadzono większe prace budowlane (HOFFMANN 1934, s. 139). Ok 1780 r. zamek (dom pański) przebudowano na spichlerz (KZS VII/5 s. 113) , zmieniając wewnętrzne podziały i ilość kondygnacji. Pierwotnie budynek był trójdzielny. Do wnętrza prowadziła szeroka, półkoliście sklepiona brama z sienią w środku i dwoma pomieszczeniami po bokach. Wnętrza doświetlały dość duże okna. Piwnice mają sklepienia kolebkowe, natomiast pozostałe kondygnacje nakrywały prawdopodobnie stropy.
Prawdopodobnie piętro było pierwotnie konstrukcji ryglowej. Zamek usytuowany był pierwotnie na wyspie stawu. Całość założona była na rzucie prostokąta i jak można sądzić na podstawie starych fotografii przedstawiających piwnice przed spichlerzem znajdował się tam jeszcze jeden budynek, być może wieża i brama pomiędzy nimi. Całość zamykały mury tworzące z budynkiem pełny obwód (SIEMKO 2022, s. 143-145) .
Typ obiektu
Zamek rycerski, nizinny, regularny, usytuowany niegdyś na wyspie na stawie. Zbudowany nie później niż w I poł. XVI w., przebudowywany i remontowany w latach 1688 i 1713. Około 1780 r. przekształcony w budynek gospodarczy (spichlerz).
Ilustracje
Plany




Ikonografia i zdjęcia






Literatura
Dokumentirte Geschichte des Bisthums und Hochstiftes Breslau Book
Breslau, 1868.
Die Jesuiten in Oppeln Book
Breslau, 1934.
Kilka uwag o Danielu Ziemięckim, staroście toszeckim Journal Article
In: vol. IV, 1990.
Szlachta górnośląska Book
Bytom, 2008.
Ród Ziemięckich z Ziemięcic i jego powiązania z możnowładztwem polskim Journal Article
In: vol. 4, 1988.
Die Bau- und Kunstdenkmäler des Kreises Tost-Gleiwitz Book
Breslau, 1943.
Geschichte des Dorfes Ziemientzitz/ Kreis Gleiwitz Book
Gleiwitz, 1934, (wyd. na pr. rkp. w RFN b.d. i m. w.).
KZS VII/5 = Powiat gliwicki. Katalog zabytków sztuki w Polsce, tom VII, województwo katowickie, zeszyt 5 Book
Warszawa, 1966.
Die Rechnung über den Peterspfennig im Archidiakonat Oppeln 1447 Journal Article
In: Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens, vol. XXXIV, 1893.
Rody starého Slezska. Dìl I Book
Jilové u Prahy, 1969.
Die Wasserburg des Herrn Zementa von Ziemientzitz, Kreis Gleiwitz Journal Article
In: Oberschlesien im Bild, 1933.
Siedziby rycerskie na ziemi gliwickiej Book
Katowice, 2022.
Diplomatische Beyträge zur Untersuchung der Schlesischen Rechte und Geschichte Collection
Berlin, 1770.