Ziemięcice, zamek

Zamek w Ziemięcicach jest położony nad stawem, na wsch. od dawnego kościoła na płaskim terenie obejmującym łąki nad Ziemięcicką wodą. Dawny budynek zamkowy zachował się jako spichlerz, obecnie nieużytkowany i zaniedbany. Zamek rycerski, nizinny, regularny, usytuowany niegdyś na wyspie na stawie. Prawdopodobnie piętro było pierwotnie konstrukcji ryglowej. Zbudowany nie później niż w I poł. XVI w., przebudowywany  i remontowany w latach 1688 i 1713. Około 1780 r. przekształcony w budynek gospodarczy (spichlerz).

Lokalizacjawoj. śląskie, pow. tarnogórski, gmina Zbrosławice
Współrzędne50.369748 N, 18.7073459 E
Obszar AZP96-44
Chronologiapóźne średniowiecze, nowożytność
AutorzyPiotr Siemko
Data udostępnienia12.09.2023
ZIEMIĘCICE, spichlerz, dawny dom pański od strony północno-wschodniej (fot. P. SIEMKO)
ZIEMIĘCICE, spichlerz, dawny dom pański od strony północno-wschodniej (fot. P. SIEMKO, Katalog Zamków i Dworów Obronnych Śląska [https://zamki.pwr.edu.pl/]. Licencja: CC BY-NC 4.0 [https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/])

Jak cytować?

Siemko Piotr. Zamek w Ziemięcicach, Katalog Zamków i Dworów Obronnych Śląska [https://zamki.pwr.edu.pl/ziemiecice-zamek/]. Licencja: CC BY-NC 4.0 [https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/]. Data dostępu: 13.02.2025.

Zdjęcia, ryciny, ilustracje, plany, przekroje, etc. – jak w podpisach

Opis

Przynależność administracyjna

Obecna: gm. Zbrosławice, pow. tarnogórski, woj. śląskie

Historyczna: księstwo opolskie, kozielsko-bytomskie, pow. toszecko-gliwicki, rej. opolska

Lokalizacja i stan zachowania obiektu

Zamek położony nad stawem, na wsch. od dawnego kościoła na płaskim terenie obejmującym łąki nad Ziemięcicką wodą. Dawny budynek zamkowy zachował się jako spichlerz, obecnie nieużytkowany i zaniedbany.

Toponomastyka

  • 1286  – Ziemiencicz  (BOEHME s. 52)
  • Ok. 1305  – Semenczicz CDS XIV s. 96)
  • 1376  – Ziemientzitz (HEYNE II s. 121)
  • 1447  – Zemeczycz (MARKGRAF, SCHULTE s. 367)
  • 1679 – Ziemiencice (JUNGNITZ s. 94)
  • 1687 – Ziemieticz (JUNGNITZ s. 381)

Dzieje własności dóbr ziemskich i obiektu  na podstawie przyczynków źródłowych

  • 1286  – Zementa de Zemienczicz (BOEHME s. 52)
  • 1422-1456  – (Mikołaj) Krzistek (JEDYNAK s. 23)
  • 1456-1485  – Jan Krzistek (JEDYNAK s. 23-24; PILNAČEK IV s. 145)
  • 1523-1539(70?) – Daniel Ziemięcki (PILNAČEK IV s. 145)
  • Ok 1570-1606  – Sambor Ziemięcki (JEDYNAK s. 24)
  • Ok.1610- ok.1620  – Anna Ziemięcka, zam 1º Stadnicka, 2º Poniatowska (JEDYNAK s. 25)
  • Ok 1620-1642  – Felicjana Stadnicka, zam. Cieciszowska (JEDYNAK s. 25)
  • 1637-1729  – jezuici (HOFFMANN s. 42-43)
  • 1729  – Franz Dobrzesky von Radwan
  • 1774-1777 Maria Barbara von Minnigerode, ur, Woisky (KLOSS i inni s. 36)
  • 1777 – zmiennie Maria Dorota, Feliks i Franciszek von Woisky (KLOSS i inni s. 36)
  • 1779 – Wilhelm Ludwik von Minnigerode (KLOSS i inni s. 36)
  • 1785 – Paul von Werner (KLOSS i inni s. 36)
  • 1798 – Jan Nepomucen baron von Welczek (KLOSS i inni s. 36)
  • 1801 Józef von Jarotzky (KLOSS i inni s. 36)
  • Od 1801 hrabiowie von Strachwitz (KLOSS i inni s. 36)

Historia budowlana obiektu

Dotychczas nie prowadzono tu żadnych badań archeologicznych. Być może istniał tu pierwotnie gródek stożkowaty, ale śladów takiego nie znaleziono. Pierwsza wzmianka  o zamku jest dość późna i pochodzi z 1688 r. Dokonano wtedy naprawy domu pańskiego (HOFFMANN 1934, s. 43). Zachowana do dziś budowla jest starsza. Jest to prostokątny w planie budynek dwukondygnacyjny, podpiwniczony. W dolnej części (zapewne całe piwnice) wymurowane są z eratyków. Powyżej mury wzniesiono z łamanego kamienia wapiennego, a jeszcze wyżej z cegły. Mur ceglany ułożony jest z cegły palcówki w wątku gotyckim, ale występuje też wątek niderlandzki. Obecnie 2 piętro (dawniej I) zbudowano z cegły barokowej (SIEMKO 2022, s. 143).

Zamek wzniesiono najpóźniej w 1 ćw. lub tercji XVI w. Uległ przeróbkom pod koniec XVI w., a piętro nadbudowano ok. 1713 r. kiedy prowadzono większe prace budowlane (HOFFMANN 1934, s. 139). Ok 1780 r. zamek (dom pański) przebudowano na spichlerz (KZS VII/5 s. 113) , zmieniając wewnętrzne podziały i ilość kondygnacji. Pierwotnie budynek był trójdzielny. Do wnętrza prowadziła szeroka, półkoliście sklepiona brama z sienią w środku i dwoma pomieszczeniami po bokach. Wnętrza doświetlały dość duże okna. Piwnice mają sklepienia kolebkowe, natomiast pozostałe kondygnacje nakrywały prawdopodobnie stropy.

Prawdopodobnie piętro było pierwotnie konstrukcji ryglowej. Zamek usytuowany był pierwotnie na wyspie stawu. Całość założona była na rzucie prostokąta i jak można sądzić na podstawie starych fotografii przedstawiających piwnice przed spichlerzem znajdował się tam jeszcze jeden budynek, być może wieża i brama pomiędzy nimi. Całość zamykały mury tworzące z budynkiem pełny obwód (SIEMKO 2022, s. 143-145) .

Typ obiektu

Zamek rycerski, nizinny, regularny, usytuowany niegdyś na wyspie na stawie. Zbudowany nie później niż w I poł. XVI w., przebudowywany  i remontowany w latach 1688 i 1713. Około 1780 r. przekształcony w budynek gospodarczy (spichlerz).

Ilustracje

Plany

Ikonografia i zdjęcia

Literatura

Heyne J

Dokumentirte Geschichte des Bisthums und Hochstiftes Breslau Book

Breslau, 1868.

BibTeX

Hoffmann H

Die Jesuiten in Oppeln Book

Breslau, 1934.

BibTeX

Horwat J

Kilka uwag o Danielu Ziemięckim, staroście toszeckim Journal Article

In: vol. IV, 1990.

BibTeX

Horwat J; Jedynak Z; Kiereś Z

Szlachta górnośląska Book

Bytom, 2008.

BibTeX

Jedynak Z

Ród Ziemięckich z Ziemięcic i jego powiązania z możnowładztwem polskim Journal Article

In: vol. 4, 1988.

BibTeX

Kloss E; Rode H; Stepf E; Eberle H

Die Bau- und Kunstdenkmäler des Kreises Tost-Gleiwitz Book

Breslau, 1943.

BibTeX

Kuczera H

Geschichte des Dorfes Ziemientzitz/ Kreis Gleiwitz Book

Gleiwitz, 1934, (wyd. na pr. rkp. w RFN b.d. i m. w.).

BibTeX

Dwornik-Gutowska E; Gutowski M; Kutrzebianka M

KZS VII/5 = Powiat gliwicki. Katalog zabytków sztuki w Polsce, tom VII, województwo katowickie, zeszyt 5 Book

Warszawa, 1966.

BibTeX

Markgraf H

Die Rechnung über den Peterspfennig im Archidiakonat Oppeln 1447 Journal Article

In: Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens, vol. XXXIV, 1893.

BibTeX

Pilnáček J

Rody starého Slezska. Dìl I Book

Jilové u Prahy, 1969.

BibTeX

Scheitza P

Die Wasserburg des Herrn Zementa von Ziemientzitz, Kreis Gleiwitz Journal Article

In: Oberschlesien im Bild, 1933.

BibTeX

Siemko P

Siedziby rycerskie na ziemi gliwickiej Book

Katowice, 2022.

BibTeX

(Ed.)

Diplomatische Beyträge zur Untersuchung der Schlesischen Rechte und Geschichte Collection

Berlin, 1770.

BibTeX

Lokalizacja