Sieroty, zamek

Zamek położony był na stoku pagórku opadającego w kierunku stawu. Budowla nie istnieje. Rozebrano go w 1934 r. Badający obiekt architekt G. Geissler określił czas jego powstania na XV w. i to datowanie wydaje się być bliższe prawdy. Była to budowla wzniesiona na planie prostokąta, o grubych murach, jednokondygnacyjna. W wysokim mansardowym dachu znajdowała się kolejna kondygnacja

Lokalizacjawoj. śląskie, pow. gliwicki, gm. Wielowieś
Współrzędne50.4739187 N, 18.6018962 E (miejscowość)
Obszar AZP93-43
Chronologiapełne średniowieczepóźne średniowiecze, nowożytność
AutorzyPiotr Siemko
Data udostępnienia08.07.2023
Fotografia starego zamku opublikowana przez H.J. Helmigka w 1937 roku już po jego zburzeniu (za: HELMIGK 1937)
SIEROTY, fotografia starego zamku opublikowana przez H.J. Helmigka w 1937 roku już po jego zburzeniu (za: HELMIGK 1937)

Jak cytować?

Siemko Piotr, Zamek w Sierotach, Katalog Zamków i Dworów Obronnych Śląska [https://zamki.pwr.edu.pl/sieroty-zamek/], Licencja: CC BY-NC 4.0 [https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/]. Data dostępu: 13.02.2025.

Zdjęcia, ryciny, ilustracje, plany, przekroje, etc. – jak w podpisach

Opis

Przynależność administracyjna

Obecna: gm. Wielowieś, pow. gliwicki

Historyczna: księstwo opolskie, kozielsko-bytomskie, pow. toszecko-gliwicki, rejencja opolska

Lokalizacja i stan obecny zamku

Zamek położony był na stoku pagórku opadającego w kierunku stawu. Budowla nie istnieje. Rozebrano go w 1934 r.

Toponomastyka

  • 1299 – Syrota (CDS VII, reg.2552)
  • Ok.1305 – Syrot (CDS XIV, s. 94)
  • 1438 – Syroty (HORWAT 1990, s. 92)
  • 1462 – Ssirod (CDS VI, reg. 257)
  • 1463 – Syruth (CDS VI, reg. 263)
  • 1679 – Szierot (JUNGNITZ s. 86)
  • 1687 – Sieroth (JUNGNITZ s. 373)

Dzieje własności dóbr ziemskich i obiektu  na podstawie przyczynków źródłowych

  • 1438 – Jan Myschek de Syroty (HORWAT 1990, s. 92)
  • 1456 – Michael Syrodsky (HORWAT 1990, s. 92)
  • 1463 – Michał Syruth; zapewne identyczny z w/w (CDS VI, reg. 263)
  • 1462 – Mikolass Frawssteyn z Ssirod (CDS VI, reg. 257 i 260)
  • 1481 – Mikulass z Koponicza (CDS VI, reg. 333)
  • 1489– Piotr Kokorz (CDS VI, reg. 425)
  • 1516 – Piotr Kokorz (SĘKOWSKI 2005, s. 23)
  • 1513 – Krzysztof Czornberg zm. przed 1539 c
  • 1539-1561 – Jan Czornberg (PILNAČEK 1969, s, 138-139)
  • Od 1561 – Balzer Czornberg (SĘKOWSKI 2002, s. 430)
  • 1619 – Adam Czornberg (SĘKOWSKI 2002, s. 430)
  • 1644 – Adam Czarnberg (PILNAČEK 1969, s, 139)
  • 1660 – Jan Jerzy Czornberg (PILNAČEK 1969, s, 139)
  • 1679 – Joachim Zerenberg (JUNGNITZ, s. 86)
  • 1693 – Jan Joachim Czornberg, chyba identyczny z w/w (PILNAČEK 1969, s, 139)
  • 1707 – Antoni Czornberg (KLOSS i inni, s. 187)
  • 1713 – Martin Scholtz von Löwencron (SĘKOWSKI 2003, s. 339)
  • 1719-1734 – Wenzel von Wrochem (KLOSS i inni, s. 187)
  • 1734 – Franz von Wrochem (KLOSS i inni, s. 187)

Historia budowlana obiektu

Dom pański (Herrenhaus) był jednokondygnacyjną budowlą z wysokim dachem mansardowym. Jego budowę przyjęto na 1800 r. (KLOSS i inni, s. 193)

Badający obiekt architekt G. Geissler określił czas jego powstania na XV w. i to datowanie jest bliższe prawdy. (GEISSLER) Była to budowla wzniesiona na planie prostokąta, o grubych murach, jednokondygnacyjna. W wysokim mansardowym dachu znajdowała się kolejna kondygnacja, być może nawet wyższa niż kondygnacja parteru. Elewacja dłuższa (płd.) miała osi, a zach. . (szczytowa) 3 osie. Czy płn. elewacja miała 5 osi? Nie wiadomo, bowiem architekturę budowli można ustalić jedynie na podstawie ikonografii. Nie prowadzono tu dotychczas żadnych badań archeologicznych.

Zachowane zdjęcie pokazuje w płn. elewacji niewielkie prostokątne okno.

Sądząc z formy dachu budynek przebudowano w 2 poł XVIII w. lub na przełomie XVIII i XIX w. Okna poddasza (II kondygnacji) były większe niż okna na parterze, co wskazuje, że ścianę szczytową zbudowano później niż ściany parteru.

Nic nie wiadomo o rozplanowaniu wnętrza, ale wielkość ściany szczytowej i ilość okien wskazuje, że był on dwutraktowy. Brak również jakichkolwiek danych na temat umocnień, ale nie można ich wykluczyć. (SIEMKO 2022, s. 106-107)

Typ budowli

Zamek rycerski, nizinny, regularny, wzniesiony być może w XV w., przebudowany w 2 poł XVIII w. lub XVIII/XIX w.

Literatura

Opracowania naukowe

Geissler, G.

Schlossruine Schiroth Journal Article

In: Oberschlesien im Bild, no. 3, 1932.

BibTeX

Helmigk, H. J.

Oberschlesische Landbaukunst um 1800 Book

Berlin, 1937.

BibTeX

Horwat, J.

Księstwo bytomskie i jego podziały do końca XV wieku Book

Gliwice, 1990.

BibTeX

Jungnitz, J.

Visitationsberichte der Diözese Breslau. Archidiakonat Oppeln Book

Breslau, 1904.

BibTeX

Kloss, E.; Rode, H.; Stepf, E.; Eberle, H.

Die Bau- und Kunstdenkmäler des Kreises Tost-Gleiwitz Book

Breslau, 1943.

BibTeX

Pilnaček, J.

Rody starého Slezska. Dìl II Book

Jilové u Prahy, 1972, (Dìl I, II, III, IV, VI).

BibTeX

Sękowski, R.

Herbarz szlachty śląskiej. Tom 1 Book

Katowice, 2002.

BibTeX

Wattenbach, W.; Grünhagen, C. (Ed.)

CDS VI = Codex Diplomaticus Silesiae, Registrum St. Wenceslai, Bd. VI Collection

Breslau, 1865.

BibTeX

Grünhagen, Colmar (Ed.)

CDS VII = Codex Diplomaticus Silesiae, Regesten zur schlesischen Geschichte, Bd. VII Collection

Breslau, 1903.

BibTeX

Markgraf, H.; Schulte, W. (Ed.)

CDS XIV = Codex Diplomaticus Silesiae, Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis, Bd. XIV Collection

Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis, Breslau, 1889, (także skrótowo jako LfeV; Lf; LF).

BibTeX

Ilustracje

Zdjęcia

Lokalizacja