Zamek, obecnie pałac położony jest w centrum wsi, na płaskim terenie, na skraju wydatnej skarpy nad doliną rzeki Dramy. Zamek rycerski, nizinny, nieregularny, na skarpie, zbudowany w XV w., rozbudowany w XVI w., przebudowany na pałac na początku XVIII w. Przekształcony w duchu eklektyzmu w XIX w. i w stylu neobarokowym w 1910 r.
Lokalizacja | woj. śląskie, pow. tarnogórski, gm. Zbrosławice |
---|---|
Współrzędne | 50.403667 N, 18.712 E |
Obszar AZP | 95-44 |
Chronologia | pełne średniowiecze, późne średniowiecze, nowożytność |
Autorzy | Piotr Siemko |
Data udostępnienia | 06.08.2023 |

Jak cytować?
Zdjęcia, ryciny, ilustracje, plany, przekroje, etc. – jak w podpisach
Opis
Przynależność administracyjna
Obecna: gmina Zbrosławice, powiat tarnogórski, woj. śląskie
Historyczna: księstwo opolskie, księstwo kozielsko-bytomskie, powiat toszecki, powiat toszecko-gliwicki, rejencja opolska
Lokalizacja i stan zachowania obiektu
Zamek, obecnie pałac położony jest w centrum wsi, na płaskim terenie, na skraju wydatnej skarpy nad doliną rzeki Dramy.
Zachowany do dziś pałac nie zawiera zapewne elementów starszych niż XVIII w. W wyniku przeprowadzonych w 2002 r. badań związanych z remontem ustalono, że dawny zamek wznosił się na wsch od pałacu i jego mury znalazły się w obrębie budynku pełniącego funkcje pomocnicze i gospodarcze. Obecnie mieści się tu Ośrodek Leczniczo Rehabilitacyjny dla Dzieci.
Toponomastyka
- 1279 – de Camona – może dotyczyć Kamienia koło Bytomia (PANIC 1992 s. 90)
- Ok 1305 – Kamen (CDS XIV s. 96)
- XVI w – Kamenecz (z Kamencze) – napis na kartuszu herbowym
- 1679 –Kammieniec (JUNGNITZ s. 91)
- 1687 – Kamienetz (JUNGNITZ s. 377)
Dzieje własności dóbr ziemskich i obiektu na podstawie przyczynków źródłowych
- Do 1324 – własność książęca
- 1324 – Klemens syn Świętopełka (HORWAT 1990 s. 90)
- 1373 – Piotr Kokorz (CDS VI reg. 52)
- 1538 – Jan Kokorz (Ldb 249)
- 1556 – Jan Kokorz (SĘKOWSKI 2003 s. 24)
- 1577-1593 – Jan Kokorz
- 1593 – Katarzyna Königsfelder, wdowa po zm Janie Kokorzu, mieszkała na zamku w Kamieńcu (PILNAČEK 1969 s. 192)
- 1601 – Jarosław Kokorz
- Barbara Kokorz córka Jana, zamężna z Janem Sedlnickim (SĘKOWSKI II s. 24)
- 1679 – Zuzanna Wierbska (JUNGNITZ s.
- 1687 – młody (wówczas) Wierbsky (JUNGNITZ s.
- Pocz XVIII w. – Marcin Scholz von Löwencvon (SĘKOWSKI IV s. 539)
Historia budowlana zamku
I Faza
Do najstarszych zachowanych części zamku należą tzw. Mysia Wieża i przylegająca do niej od płn. oficyna. KZS podaje, że zamek został zbudowany w XV w. przez Kokorzów. Na podstawie badań w 2002 r stwierdzono, że najstarsze mury zachowały się w pomieszczeniu koło tzw. Mysiej Wieży i określono jako późnośredniowieczne. Znalezione tam fragmenty ceramiki datowane są na XV i 1 poł. XVI w. (TARASIŃSKI, NOCUŃ s.205).
II Faza
Pod koniec XVI w. lub w 1 poł XVII w. budynek został powiększony i podpiwniczony. Miał rzut wydłużonego prostokąta o wym. 14×9 m i podzielony był na dwa pomieszczenia. Prawdopodobnie był piętrowy o czym mają świadczyć wzmocnienia ścian nośnych budynku. W budynku usytuowana była także brama wjazdowa, której ślady odkryto w ścianie północnej. Przy ścianie płn.-wsch. – Mysiej Wieży odkryto fundamenty budynku z XVI w. zbudowanych z łamanego kamienia wapiennego wzmocnionego w narożach przyporami. Budynek miał mieć wym. 19×9 m i podzielony był na 3 pomieszczenia (TARASIŃSKI, NOCUŃ s.205).
III Faza
Zamurowano wówczas bramę i wzniesiono wówczas ścianę płn., zach. i płd., a na górnej kondygnacji urządzono latrynę, której relikty odkryto w trakcie badań, nie przesądzając czasu powstania. W pierwszej połowie XVIII w. Marcin Scholz von Löwencrou zbudował po zach. stronie zamku barokowy pałac. Wówczas podjęto także prace przy starej części zabudowań. W dawnej piwnicy powstałej w czasie rozbudowy w XVI w. urządzono hypokaustum – system ogrzewania pomieszczeń (TARASIŃSKI, NOCUŃ s.205).
Dokonane odkrycia uzupełnia ikonografia. Pomiędzy pałacem a Mysią Wieżą istniało odrębne dwukondygnacyjne skrzydło stykające się z pałacem po jego płd.-wsch. stronie i biegnące w kierunku Mysiej Wieży, ale nie stykające się z nim. Wieży tej nie widać, bowiem powstała w wyniku przebudowy starszej części w 1887 r. (SIEMKO 2022 s. 86-87)
Budynek ten widoczny jest także na projekcie przebudowy pałacu przez C. Lüdeckego a rozebrany został w trakcie przebudowy pałacu według tego projektu w latach 1872-1873 (KLOSS E i inni str. 71).
Pałac uzyskał dzisiejszy wygląd w wyniku barokizacji w 1910 r.
Typ obiektu
Zamek rycerski, nizinny, nieregularny, na skarpie, zbudowany w XV w., rozbudowany w XVI w., przebudowany na pałac na początku XVIII w. Przekształcony w duchu eklektyzmu w XIX w. i w stylu neobarokowym w 1910 r.
Ilustracje
Ilustracje












Literatura
Ldb = Die Landbücher von Oppeln- Ratibor Journal Article
In: Oberschlesische Heimat, no. 10, 1914, (Ldb).
Die Geschichte der Städte Peiskretscham sowie des Kreises Tost-Gleiwitz Book
Peiskretscham, 1927.
Die ländlichen Wohnsitze, Schlösser und Residenzen der Ritterschaftlichen Grundbesitzer in der Preussischen Monarchie nebst den Königlichen Familien-, Haus-Fideicommiss- und Schatull-Gütern in naturgetreuen, künstlerisch ausgeführten, farbigen Darstellungen nebst begleitendem: Provinz Schelsien Book
Berlin, 1863.
Visitationsberichte der Diözese Breslau. Archidiakonat Oppeln Book
Breslau, 1904.
Die Bau- und Kunstdenkmäler des Kreises Tost-Gleiwitz Book
Breslau, 1943.
KZS VII/5 = Powiat gliwicki. Katalog zabytków sztuki w Polsce, tom VII, województwo katowickie, zeszyt 5 Book
Warszawa, 1966.
Rody starého Slezska. Dìl II Book
Jilové u Prahy, 1972, (Dìl I, II, III, IV, VI).
Kaminietz und seine Burg Journal Article
In: no. 17, 1934.
Herbarz szlachty śląskiej. Tom 1 Book
Katowice, 2002.
Siedziby rycerskie na ziemi gliwickiej Book
Katowice, 2022.
CDS VI = Codex Diplomaticus Silesiae, Registrum St. Wenceslai, Bd. VI Collection
Breslau, 1865.