Kamieniec, pałac

Zamek, obecnie pałac położony jest w centrum wsi, na płaskim terenie, na skraju wydatnej skarpy nad doliną rzeki Dramy. Zamek rycerski, nizinny, nieregularny, na skarpie, zbudowany w XV w., rozbudowany w XVI w., przebudowany na pałac na początku XVIII w. Przekształcony w duchu eklektyzmu w XIX w. i w stylu neobarokowym w 1910 r.

Lokalizacjawoj. śląskie, pow. tarnogórski, gm. Zbrosławice
Współrzędne50.403667 N, 18.712 E
Obszar AZP95-44
Chronologiapełne średniowieczepóźne średniowiecze, nowożytność
AutorzyPiotr Siemko
Data udostępnienia06.08.2023
kamieniec palac dzis
KAMIENIEC, widok pałacu od zachodu, 2013 (fot. Tomasz Górny (Nemo5576), CC BY-SA 3.0, z Wikimedia Commons)

Jak cytować?

Siemko Piotr. Pałac w Kamieńcu, Katalog Zamków i Dworów Obronnych Śląska [https://zamki.pwr.edu.pl/palac-w-kamiencu/]. Licencja: CC BY-NC 4.0 [https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/]. Data dostępu: 13.02.2025.

Zdjęcia, ryciny, ilustracje, plany, przekroje, etc. – jak w podpisach

Opis

Przynależność administracyjna

Obecna: gmina Zbrosławice, powiat tarnogórski, woj. śląskie

Historyczna: księstwo opolskie, księstwo kozielsko-bytomskie, powiat toszecki, powiat toszecko-gliwicki, rejencja opolska

Lokalizacja i stan zachowania obiektu

Zamek, obecnie pałac położony jest w centrum wsi, na płaskim terenie, na skraju wydatnej skarpy nad doliną rzeki Dramy.

Zachowany do dziś pałac nie zawiera zapewne elementów starszych niż XVIII w. W wyniku przeprowadzonych w 2002 r. badań związanych z remontem ustalono, że dawny zamek wznosił się na wsch od pałacu i jego mury znalazły się w obrębie budynku pełniącego funkcje pomocnicze i gospodarcze. Obecnie mieści się tu Ośrodek Leczniczo Rehabilitacyjny dla Dzieci.

Toponomastyka

  • 1279  – de Camona  – może dotyczyć Kamienia koło Bytomia (PANIC 1992 s. 90)
  • Ok 1305 – Kamen (CDS XIV s. 96)
  • XVI w  – Kamenecz (z Kamencze) – napis na kartuszu herbowym
  • 1679 –Kammieniec (JUNGNITZ s. 91)
  • 1687  – Kamienetz  (JUNGNITZ s. 377)

Dzieje własności dóbr ziemskich i obiektu  na podstawie przyczynków źródłowych

  • Do 1324  – własność książęca
  • 1324  – Klemens syn Świętopełka (HORWAT 1990 s. 90)
  • 1373  – Piotr Kokorz (CDS VI reg. 52)
  • 1538  – Jan Kokorz (Ldb 249)
  • 1556  – Jan Kokorz (SĘKOWSKI 2003 s. 24)
  • 1577-1593  – Jan Kokorz
  • 1593  – Katarzyna Königsfelder, wdowa po zm Janie Kokorzu, mieszkała na zamku w Kamieńcu (PILNAČEK 1969 s. 192)
  • 1601  – Jarosław Kokorz
  •             Barbara Kokorz córka Jana, zamężna z Janem Sedlnickim (SĘKOWSKI II s. 24)
  • 1679  – Zuzanna Wierbska (JUNGNITZ s.
  • 1687  – młody (wówczas) Wierbsky (JUNGNITZ s.
  • Pocz XVIII w. – Marcin Scholz von Löwencvon (SĘKOWSKI IV s. 539)

Historia budowlana zamku

I Faza

Do najstarszych zachowanych części zamku należą tzw. Mysia Wieża i przylegająca do niej od płn. oficyna. KZS podaje, że zamek został zbudowany w XV w. przez Kokorzów. Na podstawie badań w 2002 r stwierdzono, że najstarsze mury zachowały się w pomieszczeniu koło tzw. Mysiej Wieży i określono jako późnośredniowieczne. Znalezione tam fragmenty ceramiki datowane są na XV i 1 poł. XVI w. (TARASIŃSKI, NOCUŃ s.205).

II Faza

Pod koniec XVI w. lub w 1 poł XVII w. budynek został powiększony  i podpiwniczony. Miał rzut wydłużonego prostokąta o wym. 14×9 m i podzielony był na dwa pomieszczenia. Prawdopodobnie był piętrowy o czym mają świadczyć wzmocnienia ścian nośnych budynku. W budynku usytuowana była także brama wjazdowa, której ślady odkryto w ścianie północnej. Przy ścianie płn.-wsch. – Mysiej Wieży odkryto fundamenty budynku z XVI w. zbudowanych z łamanego kamienia wapiennego wzmocnionego w narożach przyporami. Budynek miał mieć wym. 19×9 m i podzielony był na 3 pomieszczenia (TARASIŃSKI, NOCUŃ s.205).

III Faza

Zamurowano wówczas bramę i wzniesiono wówczas ścianę płn., zach. i płd., a na górnej kondygnacji urządzono latrynę, której relikty odkryto w trakcie badań, nie przesądzając czasu powstania. W pierwszej połowie XVIII w. Marcin Scholz von Löwencrou zbudował po zach. stronie zamku barokowy pałac. Wówczas podjęto także prace przy starej części zabudowań. W dawnej piwnicy powstałej w czasie rozbudowy w XVI w. urządzono hypokaustum – system ogrzewania pomieszczeń (TARASIŃSKI, NOCUŃ s.205).

Dokonane odkrycia uzupełnia ikonografia. Pomiędzy pałacem a Mysią Wieżą istniało odrębne dwukondygnacyjne skrzydło stykające się z pałacem po jego płd.-wsch. stronie i biegnące w kierunku Mysiej Wieży, ale nie stykające się z nim. Wieży tej nie widać, bowiem powstała w wyniku przebudowy starszej części w 1887 r. (SIEMKO 2022 s. 86-87)

Budynek ten widoczny jest także na projekcie przebudowy pałacu przez C. Lüdeckego a rozebrany został w trakcie przebudowy pałacu według tego projektu w latach 1872-1873 (KLOSS E i inni str. 71).

Pałac uzyskał dzisiejszy wygląd w wyniku barokizacji w 1910 r.

Typ obiektu

Zamek rycerski, nizinny, nieregularny, na skarpie, zbudowany w XV w., rozbudowany w XVI w., przebudowany na pałac na początku XVIII w. Przekształcony w duchu eklektyzmu w XIX w. i w stylu neobarokowym w 1910 r.

Ilustracje

Ilustracje

Literatura

Chrząszcz J

Ldb = Die Landbücher von Oppeln- Ratibor Journal Article

In: Oberschlesische Heimat, no. 10, 1914, (Ldb).

BibTeX

Chrząszcz J

Die Geschichte der Städte Peiskretscham sowie des Kreises Tost-Gleiwitz Book

Peiskretscham, 1927.

BibTeX

Duncker A

Die ländlichen Wohnsitze, Schlösser und Residenzen der Ritterschaftlichen Grundbesitzer in der Preussischen Monarchie nebst den Königlichen Familien-, Haus-Fideicommiss- und Schatull-Gütern in naturgetreuen, künstlerisch ausgeführten, farbigen Darstellungen nebst begleitendem: Provinz Schelsien Book

Berlin, 1863.

BibTeX

Jungnitz J

Visitationsberichte der Diözese Breslau. Archidiakonat Oppeln Book

Breslau, 1904.

BibTeX

Kloss E; Rode H; Stepf E; Eberle H

Die Bau- und Kunstdenkmäler des Kreises Tost-Gleiwitz Book

Breslau, 1943.

BibTeX

Dwornik-Gutowska E; Gutowski M; Kutrzebianka M

KZS VII/5 = Powiat gliwicki. Katalog zabytków sztuki w Polsce, tom VII, województwo katowickie, zeszyt 5 Book

Warszawa, 1966.

BibTeX

Pilnaček J

Rody starého Slezska. Dìl II Book

Jilové u Prahy, 1972, (Dìl I, II, III, IV, VI).

BibTeX

Bild L P

Kaminietz und seine Burg Journal Article

In: no. 17, 1934.

BibTeX

Sękowski R

Herbarz szlachty śląskiej. Tom 1 Book

Katowice, 2002.

BibTeX

Siemko P

Siedziby rycerskie na ziemi gliwickiej Book

Katowice, 2022.

BibTeX

Wattenbach W; Grünhagen C (Ed.)

CDS VI = Codex Diplomaticus Silesiae, Registrum St. Wenceslai, Bd. VI Collection

Breslau, 1865.

BibTeX

Lokalizacja