Złotniki (Wielkie), dzielnica Wrocławia, dwór (nieistniejący)

Przynależność administracyjna i toponomastyka

Obecna: Złotniki (Wielkie) (Goldschmiede, Kr. Breslau, MBL. 4867), ob. osiedle Wrocław–Złotniki, gm. Wrocław, pow. Wrocław, woj. dolnośląskie

Przynależność historyczna: księstwo wrocławskie

Kontekst przestrzenny, rozplanowanie, stan zachowania obiektu

W dolinie Bystrzycy, na północny-zachód od dawnego osiedla Złotniki.

Wybór źródeł do dziejów miejscowości i obiektu

• 1288 – folwark złotnika Hermana (SUb, V, nr 367)
• 1348 – czcigodna pani Hesa zw. Institris przekazała zięciowi Henrykowi Theschenerowi czynsze na folwarku Goltschmeden (RF, I, 194)
• 1353 – 2 folwarki we wsi Goltsmeden (Reg. Wrat., s. 109)
• 1354 – Mikołaj z Zybiszowa sprzedał Ottonowi Pincernie folwark z 4 ½ łanami położony w dolnej części wsi, naprzeciwko rzeki Bystrzycy (Lesna), z którego płacony był czynsz 12 funtów pieprzu (RF, I, 187)
• 1355 – Agata żona Ottona Pincerny sprzedała braciom Bartłomiejowi i Maciejowi de Lezawicz folwark położony w dolnej części wsi, od strony miasta Leśnica (RF, I, 187; RŚl, III, nr 59)
• 1359 – Maciej ze Złotnik brat zmarłego Bartłomieja nadał wdowie po nim Kunegundzie ½ folwarku (RF, I, 188; RŚl, IV, nr 601)
• 1360 – Maciej ze Złotnik sprzedał Mikołajowi z Wojczyc ½ folwarku z czynszem 12 funtów pieprzu (RF, I, 187)
• 1361 – Mikołaj z Wojczyc i Maciej de Lezsewicz sprzedali mieszczaninowi leśnickiemu Walterowi wszystkie dobra w folwarku Złotniki położonym w dolnej części, naprzeciwko miasta Leśnica (RF, I, 190)
• 1383 – Herman Schwarzenhorn sprzedał Itelowi von Seidlitz folwark położony naprzeciwko Leśnicy, od strony Wrocławia i młyn zw. Thiermühle, z położonym przy nim lasem w okręgu średzkim, zwolnione ze służb i ciężarów, za wyjątkiem czynszu wysokości 12 funtów pieprzu (RF, I, 190)
• 1406 – Małgorzata wdowa po Itelu von Seidlitz sprzedała wymienione dobra mieszczaninowi Jakubowi ze Strachowic (RF, I, 190)
• 1414 – Jakub ze Strachowic sprzedał swojemu szwagrowi Fryczkowi Rigelnowi wszystkie dobra w Złotnikach (RF, I, 191)
• 1417 – Mikołaj ze Strachowic z siostrą Katarzyną Rigel, której opiekunem był mąż Fryczko, zrzekli się z obciążonych zastawem dóbr Złotniki na rzecz Piotra Rosterna i Jakuba Hasselera (RF, I, 192)
• 1444 – Katarzyna żona mieszczanina Antoniego Horniga sprzedała Dzierżkowi Stoszowi 2 folwarki we wsi zwane Duży i Mały z siedzibą (gesäβe), młynem zw. Thiermühle i lasem, położone w okręgu średzkim i wrocławskim; dobra te należały wcześniej do jej ojca Henryka Tiele (RF, I, 191)
• 1453-1465 – dobra braci Hieronima i Macieja Ungeratenów; w 1460 r. Hieronim odsprzedał swój dział bratu (RF, I, 191, 194)
• 1459 – załoga wrocławska zajęła Złotniki, po czym wojska Jerzego z Podiebradów zdobyły tamtejszy ufortyfikowany dwór (fortalicium/hofe Goldsmeden) (Eschenloer I, s. 61; II, s. 275, 289)
• 1465 – wojska wrocławskie spaliły Złotniki (Eschenloer II, s. 486)
• 1469 – wrocławianie skarżyli się Maciejowi Korwinowi na krzywdy jakich doznali ze strony (dworów) w Leśnicy, Złotnikach i Gałowie, które na własny koszt zniszczyli (zubrochen worden) (Eschenloer II, s. 771-772)
• 1505-1554 – dobra wrocławskiej rodziny Krapfów (RF, I, 194; APWr., AmWr., C 22, f. 35v)

Opis obiektu

Obecnie znacznie zniszczony okazały dwór znajduje się na zapleczu zabudowy szeregowej ulicy Żwirowej. W terenie czytelny jest częściowo zniwelowany kopiec ziemny o planie czworoboku, o wymiarach u podstawy ok. 31 × 34 m i wysokości do 1–1,5 m. Od północy przylega do niego płaskie plateau, otoczone od zachodu i północy rowem o szerokości ok. 12 m. Na mapach archiwalnych z XVIII–XIX wieku widoczny jest okazały nasyp na planie czworoboku, otoczony fosą z murowaną budowlą na plateau. Od północy przylegał do niego drugi człon, również otoczony fosą, założony na planie trapezu. Obecnie fosa otaczająca główny kopiec od południa i wschodu jest całkowicie zasypana, a w pozostałych częściach prawdopodobnie przekształcona w staw o szerokości 34 m. Podczas badań powierzchniowych pozyskano kilka fragmentów naczyń późnośredniowiecznych i nowożytnych.

Chronologia

Na podstawie źródeł pisanych i kartograficznych XIV-XIX w.

Ilustracje

Wzmianki konkretnie o tym obiekcie

Hellmich 1930, s. 39; Altschlesische Blätter 1935, s. 125; Kramarek 1963, s. 181, 194, 195; Antoniewicz, Wartołowska 1964, s. 46; Kaletynowie, Lodowski 1968, s. 163; Demidziuk 1999, s. 147; Atlas Historyczny Miast Polskich 2017; Nowakowski 2017, s. 477-478; Nowakowski 2023, s. 280-281; SUb, V, nr 367; RF, I, 194; Reg. Wrat., s. 109; RF, I, 187; RF, I, 187; RŚl, III, nr 59; RF, I, 188; RŚl, IV, nr 601; RF, I, 187; RF, I, 190; RF, I, 190; RF, I, 190; RF, I, 191; RF, I, 191; RF, I, 192; RF, I, 191; RF, I, 191, 194; Eschenloer I, s. 61; Eschenloer II, s. 275, 289; Eschenloer II, s. 486; Eschenloer II, s. 771-772; RF, I, 194; APWr., AmWr., C 22, f. 35v

@article{altschlesische1935,

title = {Altschlesische Bl\"{a}tter},

year  = {1935},

date = {1935-01-01},

pages = {125},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {article}

}

@article{antoniewicz_mapa_1964,

title = {Mapa grodzisk w Polsce},

author = {W. Antoniewicz and Z. Warto\lowska},

year  = {1964},

date = {1964-01-01},

urldate = {1964-01-01},

journal = {Wroc\law},

pages = {29},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {article}

}

@book{Demidziuk1999,

title = {Archiwalia archeologiczne z terenu Wroc\lawia do 1945 roku},

author = {K. Demidziuk},

year  = {1999},

date = {1999-01-01},

urldate = {1999-01-01},

address = {Wroc\law},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@article{Hellmich1930,

title = {Schlesische Wehranlagen},

author = {Max Hellmich},

year  = {1930},

date = {1930-01-01},

urldate = {1930-01-01},

journal = {Altschlesien},

volume = {3},

pages = {40\textendash41},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {article}

}

@collection{Jurek_Tomasz_Peter_1,

title = {Eschenloer I = Peter Eschenloer, Geschichte der Stadt Breslau; hrsg. und eingeleitet von Gunhild Roth, Teolbd. Bd. I},

editor = {Tomasz Jurek},

year  = {2003},

date = {2003-01-01},

urldate = {2003-01-01},

publisher = {Pozna\'{n}skie Towarzystwo Przyjaci\'{o}\l Nauk od 1946},

address = {M\"{u}nster - New York - M\"{u}nchen - Berlin},

howpublished = {online},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{Jurek_Tomasz_Peter_2,

title = {Eschenloer II = Peter Eschenloer, Geschichte der Stadt Breslau; hrsg. und eingeleitet von Gunhild Roth, Teolbd. Bd. II},

editor = {Tomasz Jurek},

year  = {2003},

date = {2003-01-01},

urldate = {2003-01-01},

publisher = {Pozna\'{n}skie Towarzystwo Przyjaci\'{o}\l Nauk od 1946},

address = {M\"{u}nster - New York - M\"{u}nchen - Berlin},

howpublished = {online},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@book{kaletynowie_grodziska_1968,

title = {Grodziska wczesno\'{s}redniowieczne wojew\'{o}dztwa wroc\lawskiego},

author = {M. Kaletyn and T. Kaletyn and J. Lodowski},

year  = {1968},

date = {1968-01-01},

urldate = {1968-01-01},

address = {Wroc\law},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@article{Kramarek1963,

title = {Wczesno\'{s}redniowieczne materia\ly osadnicze z terenu Wroc\lawia},

author = {J. Kramarek},

year  = {1963},

date = {1963-01-01},

urldate = {1963-01-01},

journal = {Silesia Antiqua},

volume = {5},

pages = {159-197},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {article}

}

@book{Nowakowski2017,

title = {\'{S}l\k{a}skie obiekty typu motte. Studium archeologiczno-historyczne},

author = {Dominik Nowakowski},

year  = {2017},

date = {2017-01-01},

urldate = {2017-01-01},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@book{nowakowski2023,

title = {Zamki i dwory ksi\k{e}stwa wroc\lawskiego od XIII do XVI wieku},

author = {D. Nowakowski},

year  = {2023},

date = {2023-01-01},

urldate = {2023-01-01},

pages = {149\textendash152},

address = {Wroc\law},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@collection{\ssregwrat,

title = {Reg. Wrat. = Das Registrum Wratislaviense censuum et reddituum ad episcopatum spectantium, Quellen zur Geschichte der Besitzverh\"{a}ltnisse des Bistums Breslau, Darstellungen und Quellen zur schlesischen Geschichte, Bd. 3},

editor = {W. Schulte},

year  = {1907},

date = {1907-01-01},

urldate = {1907-01-01},

address = {Breslau },

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{\ssSub05,

title = {SUb V = Schlesisches Urkundenbuch. Tom V: 1282-1290},

author = {V SUB},

editor = {H. Appelt and J. Menzel and W. Irgang},

year  = {1993},

date = {1993-01-01},

urldate = {1993-01-01},

address = {K\"{o}ln-Weimar-Wien},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{βRF,

title = {RF = Repertorium Frobenianum (Repertorium Investiturarum in Praediis Ducatus Vratislaviensis, quae in Libris eiusdem Cancellariae continentur), t. 1-4},

note = {APWr., Akta miasta Wroc\lawia, sygn. C 24/I\textendashIV},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{βR\'{S}l_3,

title = {R\'{S}l III = Regesty \'{s}l\k{a}skie. T. III, 1355-1357},

editor = {Wac\law Korta},

year  = {1990},

date = {1990-01-01},

urldate = {1990-01-01},

address = {Wroc\law},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{βR\'{S}l_4,

title = {R\'{S}l IV = Regesty \'{s}l\k{a}skie. T. IV, 1358-1359},

editor = {Wac\law Korta},

year  = {1992},

date = {1992-01-01},

urldate = {1992-01-01},

address = {Wroc\law-Warszawa},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}