Lubin, st. 79 (gm. Lubin), zamek (ob. nieistniejący)

Przynależność administracyjna

Obecna: Lubin II (niem. Lüben) gm. loco, pow. loco, woj. dolnośląskie; stan. nr 79, AZP 85/73-21

Przynależność historyczna: księstwo głogowskie, księstwo ścinawskie, księstwo legnicko-brzeskie

Lokalizacja

Na niewielkim, naturalnym wyniesieniu, otoczonym terenem podmokłym, nieco na  południowy wschód od miasta lokacyjnego.

Wybór źródeł do dziejów miejscowości i dóbr ziemskich:

• 1298 – wzmiankowany landwójt Albert (SUb, VI, nr 375)
• 1299 – Konrad żagański wystawił dokument w civitatis Lubin (SUb, VI, nr 412)
• 1299 – kasztelan Bertold (SUb, VI, nr 474)
• 1298-1314 – kasztelan Marek de Panko (SUb, VI, nr 359, 391, 412)
• 1312 – podział księstwa głogowskiego, miasto z zamkiem [castrum] przejął Jan ścinawski (LuBS, I, s. 120-122)
• 1319 – wzmiankowany książęcy las olchowy położony za zamkiem [Schlosse] (RS 3910)
• 1324 – Jan ścinawski wystawił dokument na zamku [castrum] w Lubinie, świadkował burgrabia Nikosz (RS 4381)
• 1329 – Jan ścinawski przekazał księstwo w lenno Janowi Luksemburskiemu (LuBS, I, s. 129)
• 1332 – sędzia dworski Mikołaj Borceborc (RS   5142)
• 1335 – układ między księciem Janem ścinawskim, a królem Janem Luksemburskim i margrabią Karolem w sprawie jego ziem, wymieniony zamek [castrum] w Lubinie (LuBS, I, s. 138)
• 1337 – Jan Luksemburski oddał miasto z zamkiem [castrum] w zastaw Bolesławowi legnickiemu (LuBS, I, s. 309)
• 1339 – Jan i Karol Luksemburscy sprzedali miasto z zamkiem [castrum] Bolesławowi legnickiemu (LuBS, I, s. 313-314; RS 6330)
• 1343 – książęta legnicko-brzescy Wacław i Ludwik oddali swoje ziemie, w tym Lubin, w lenno Janowi Luksemburskiemu (LuBS, I, s. 321)
• 1345-1348 – miasto należało do Wacława I legnickiego (Müller 1837, s. 257)
• 1348-1398 – miasto należało do Ludwika I legnicko-brzeskiego (Müller 1837, s. 257)
• 1359 – podział posiadłości książąt legnicko-brzeskich Wacława i Ludwika, miasto Lubin z zamkiem [haus] i okręgiem przejął Ludwik (LuBS, I, s. 339)
• 1358-1360: sędzia dworski Piotr Lemberg (RŚl, IV, nr 313, 359; V, 38)
• 1396 – książę Henryk brzeski jako pan Lubina (LuBS, I, s. 350)
• 1400 – podział posiadłości książąt brzeskich, Lubin otrzymał Henryk (LuBS, I, s. 352)
• 1402-1423: starosta Luter Lemberg (Kd, IX, 10, 172)
• 1406 – wzmiankowany kościół zamkowy (Kd, IX, 47)
• 1416 – sędzia dworski Mikołaj Swad (Kd, IX, 108)
• 1420 – Lubin otrzymał książę Ruprecht legnicki (LuBS, I, s. 366)
• 1424 – książę Ludwik jako pan Lubina (LuBS, I, s. 369)
• 1428 – miasto i zamek oblegały wojska husyckie (Müller 1837, s. 257)
• 1430 – Szymon Geyseler starosta i sędzia dworski (Kd, IX, 254)
• 1443 – starosta Gunczel Landeskron (Kd, IX, 366)
• 1445 – książęta Jan i Henryk X jako panowie Brzegu, Chojnowa i Lubina (LuBS, I, s. 397)
• 1446 – książęta Jan i Henryk X sprzedali miasto z zamkiem [slos] Henrykowi IX głogowskiemu (LuBS, I, s. 398)
• 1449 – sędzia dworski Baltazar Goren (Kd, IX, 430)
• 1469 – Maciej Korwin zhołdował księcia Fryderyka I legnicko-brzeskiego z jego ziem, w tym z Lubina (LuBS, I, s. 452)
• 1469-1475 – starosta Melchior Goren (CDS, XXIV, s. 107, 111; CDS, XXVIII, s. 117, 119; LuBS, I, s. 207)
• 1482-1496 – Lubin należał do księżnej głogowskiej Katarzynyj (LuBS, I, s. 456, 461-464; CDS XXVIII, s. 242)
• 1492 – świadectwo przynależności Lubina do księstwa legnickiego, wymieniona ziemia lubińska, miasto i zamek [schlos] (LuBS, I, s. 463)
• 1492 – sędzia dworski Jan Gonczel (Kd, IX, 810)
• 1496  – układ na mocy którego księżna legnicka Ludmiła miała wykupić od księżnej Katarzyny, pani na Lubinie, za 5400 guldenów okręg lubiński z miastem i zamkiem [schlosz] (LuBS, I, s. 464-467)
• 1502 – Władysław Jagiellończyk zhołdował księstwo legnicko-brzeskie, do którego należał Lubin (LuBS, I, s. 467-468)
• 1504 – miasto z zamkiem [slowβ] po podziale ziem przejął książę legnicki Jerzy (LuBS, I, s. 468-471)
• 1514 – starosta Bernard Magnus (LuBS, I, s. 478)

Opis obiektu

Najstarszym elementem tego zamku jest wieża, położona w północnym narożniku dziedzińca. Budowla ta, zachowana jedynie w partiach fundamentowych, została wzniesiona z kamienia na planie czworoboku o wymiarach 10,5 x 13 m. Jednym z argumentów sugerujących, że wieża pierwotnie stanowiła samodzielną konstrukcję, jest fakt uchwycenia poziomu calcowego przy jej fundamencie na głębokości 2 m, podczas gdy w innych miejscach wykopów sięga ona 3-4 m. Dodatkowo, odkrycie warstwy namuliskowej w wykopach I i II wskazuje na podmokły charakter terenu wokół wieży w momencie jej powstania. Wizualizację architektoniczną wieży przedstawia rycina F. B. Wernera, na której widoczne są czworoboczne kształty wieży z blankami oraz dwa poziome okna, co odpowiada górnym kondygnacjom. Pomimo że parter jest niewidoczny na rycinie, przypuszcza się, że wieża miała trzy kondygnacje nadziemne, a być może także piwnicę.

W połowie XIV wieku, zamek został poddany przebudowie, która nadała mu plan w miarę regularnego czworoboku o powierzchni około 1500 m². Rozebrano pierwotny mur obwodowy i postawiono nowy z budynkiem bramnym, kaplicą w narożniku zachodnim oraz budynkiem w narożniku południowym. Pierwszym etapem tej rozbudowy było wzniesienie muru obwodowego, a potem nawieziono ziemię z gliną na dziedziniec, podwyższając go i wyrównując. Warto zauważyć, że brak jest śladów fundamentów wewnętrznych murów obwodowych, co sugeruje, że zamek został pierwotnie wzniesiony w odwrotnej kolejności.

Mur obwodowy został zbudowany z kamieni narzutowych i większych kamieni w układzie warstwowym, na zaprawie wapiennej, z gruzem ceglanym stosowanym w spoinach. Kaplica, założona jako budowla prostokątna przylegająca do muru obwodowego, była połączona z budynkiem bramnym. Budynek bramny wyróżniał się jednym piętrem nad przejazdem, przekrytym ostrołucznie sklepieniem. Było możliwe przejście z tego budynku na emporę kaplicy, co potwierdzają zamurowane arkady widoczne na fasadzie północnej kaplicy. Wykopaliska ujawniły również fundament muru łączącego wieżę z murem obwodowym.

Zamek był wielokrotnie przebudowywany i niszczony w trakcie różnych wydarzeń historycznych, w tym w 1641 roku podczas wojny trzydziestoletniej. W drugiej połowie XVIII wieku kaplica nadal była używana, ale część zamku została rozebrana w celu pozyskania materiałów budowlanych. W drugiej połowie XIX wieku na terenie zamku wzniesiono nowe budynki, które stały się siedzibą ówczesnego urzędu powiatowego. Wieża, datowana na przełom XIII i XIV wieku lub początek XIV wieku, była najstarszym elementem zamku. W połowie XIV wieku została przebudowana z inicjatywy Ludwika I brzeskiego, a cały zamek zyskał obecny kształt jako regularny czworobok.

Zobacz też

• Lubin, st. 4

Ilustracje

Wzmianki konkretnie o tym obiekcie

Müller 1837, s. 1-2; Silesia 1841, s. 24-30; Lutsch 1891, s. 11-12; Klose 1924, s. 24-30; Uhtenwoldt 1938, s. 11-12; Bimler 1943, s. 24-30; Guerquin 1957, s. 1-2; Guerquine 1984, s. 24-30; Pilch 1962, s. 11-12; Pilch 1978, s. 24-30; Przyłęcki 1965, s. 1-2; Karłowska-Kamzowa 1970, s. 24-30; Niemczyk 1974, s. 11-12; Medeksza 1980, s. 24-30; Grundmann 1982, s. 1-2; Grzybkowski 1990, s. 24-30; Matwijowski 1996, s. 11-12; Mularczyk 1999, s. 24-30; Kajzer 2001, s. 1-2; Nowakowski 2008, s. 24-30

@book{grundmann_burgen_1982,

title = {Burgen, Schl\"{o}sser und Gutsh\"{a}user in Schlesien, Bd. 1. Die mittelalterlichen Burgruinen und Wohnt\"{u}rme},

author = {G\"{u}nther Grundmann},

year  = {1982},

date = {1982-01-01},

urldate = {1982-01-01},

volume = {1},

address = {Frankfurt am Main},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@book{grzybkowski1990,

title = {\'{S}redniowieczne kaplice zamkowe Piast\'{o}w \'{s}l\k{a}skich (XII-XIV wiek)},

author = {A. Grzybkowski},

year  = {1990},

date = {1990-01-01},

address = {Warszawa},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@book{guerquin_1957,

title = {Zamki \'{s}l\k{a}skie},

author = {Bohdan Guerquin},

year  = {1957},

date = {1957-01-01},

urldate = {1957-01-01},

address = {Warszawa},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@book{guerquin_1984,

title = {Zamki w Polsce},

author = {Bohdan Guerquin},

year  = {1984},

date = {1984-01-01},

urldate = {1984-01-01},

address = {Warszawa},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@book{kajzer_kolodziejczyk_salm_2001,

title = {Leksykon zamk\'{o}w w Polsce},

author = {J. Kajzer and S. Ko\lodziejczyk and J. Salm},

year  = {2001},

date = {2001-01-01},

urldate = {2001-01-01},

address = {Warszawa},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@book{karlowska1970,

title = {Fundacje artystyczne ksi\k{e}cia Ludwika I brzeskiego},

author = {A. Kar\lowska-Kamzowa},

year  = {1970},

date = {1970-01-01},

address = {Opole},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@book{klose1924,

title = {Beitr\"{a}ge zur Geschichte der Stadt L\"{u}ben},

author = {K. Klose},

year  = {1924},

date = {1924-01-01},

address = {L\"{u}ben},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@book{Lutsch1891,

title = {Verzeichnis der Kunstdenkm\"{a}ler der Provinz Schlesien: Bd. III, Die Kunstdenkm\"{a}ler des Regierungsbezirk Liegnitz},

author = {H. Lutsch},

year  = {1891},

date = {1891-01-01},

urldate = {1891-01-01},

address = {Breslau},

note = {Bor\'{o}w Polski, s. 70-71;},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@book{matwijowski1996,

title = {Lubin. Zarys rozwoju miasta na przestrzeni wiek\'{o}w},

author = {K. Matwijowski},

editor = {K. Matwijowski},

year  = {1996},

date = {1996-01-01},

urldate = {1996-01-01},

address = {Wroc\law-Lubin},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@article{medeksza1980,

title = {Wyniki bada\'{n} architektoniczno-archeologicznych i problematyka konserwatorska ruin zamku w Lubinie},

author = {S. Medeksza and M. Niemczyk},

year  = {1980},

date = {1980-01-01},

urldate = {1980-01-01},

journal = {Prace Naukowe IHASiT Politechniki Wroc\lawskiej},

number = {13},

pages = {94},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {article}

}

@book{Menzel1978,

title = {Die schlesischen Lokationsurkunden des 13. Jahrhunderts},

author = {J. J. Menzel},

year  = {1978},

date = {1978-01-01},

urldate = {1978-01-01},

address = {W\"{u}rzburg},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@techreport{mularczyk1999,

title = {Sprawozdanie z przeprowadzonych prac ziemnych w obr\k{e}bie zabudowa\'{n} zamku (rezydencji) w Lubinie},

author = {M. Mularczyk},

year  = {1999},

date = {1999-01-01},

address = {Lubin},

note = {maszynopis w WUOZ Wroc\law, delegatura w Legnicy},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {techreport}

}

@book{muller_1844,

title = {Vaterl\"{a}ndische Bilder, in einer Geschichte und Beschreibung der alten Burgfesten und Ritterschl\"{o}sser Schlesiens (beider Antheile) so wie der Grafschaft Glatz},

author = {K. A. M\"{u}ller},

year  = {1844},

date = {1844-01-01},

urldate = {1844-01-01},

address = {Glogau},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@article{niemczyk1974,

title = {Z bada\'{n} archeologiczno-architektonicznych zamku w Lubinie},

author = {M. Niemczyk},

year  = {1974},

date = {1974-01-01},

volume = {8},

pages = {227-229},

publisher = {Szkice Legnickie},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {article}

}

@book{nowakowski_siedziby_2008,

title = {Siedziby ksi\k{a}\.{z}\k{e}ce i rycerskie ksi\k{e}stwa g\logowskiego w \'{s}redniowieczu},

author = {D. Nowakowski},

year  = {2008},

date = {2008-01-01},

urldate = {2008-01-01},

pages = {424-431},

address = {Wroc\law},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@book{pilch1962,

title = {Zabytki Dolnego \'{S}l\k{a}ska},

author = {J. Pilch and K. Pilch},

year  = {1962},

date = {1962-01-01},

urldate = {1962-01-01},

address = {Wroc\law-Warszawa-Krak\'{o}w},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@book{Pilch1978,

title = {Zabytki architektury Dolnego \'{S}l\k{a}ska},

author = {J. Pilch},

year  = {1978},

date = {1978-01-01},

urldate = {1978-01-01},

address = {Wroc\law},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@article{przylecki1965,

title = {Zabytki Lubina Legnickiego},

author = {M. Przy\l\k{e}cki},

year  = {1965},

date = {1965-01-01},

journal = {Szkice Legnickie},

volume = {2},

pages = {86-88},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {article}

}

@book{silesia1841,

title = {Silesia, oder Schlesien in historischer, romantischer und malerischer Beziehung},

author = {Carl Flemming},

year  = {1841},

date = {1841-01-01},

urldate = {1841-01-01},

publisher = {Glogau},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@collection{\ssCDS28,

title = {CDS XXVIII = Codex Diplomaticus Silesiae, Die Inventare der nichtstaatlichen Archive Schlesiens. Kreis und Stadt Glogau, Bd. XXVIII},

author = {Konrad Wutke},

year  = {1915},

date = {1915-01-01},

urldate = {1915-01-01},

address = {Breslau},

note = {Inv. Glog. },

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{\sslehns_i_1881,

title = {LuB 1 = Lehns- und Besitzurkunden Schlesiens und seiner einzelnen F\"{u}rstenth\"{u}mer im Mittelalter, Bd. 1},

author = {C. Gr\"{u}nhagen and H. Markgraf},

editor = {C. Gr\"{u}nhagen and H. Markgraf},

year  = {1881},

date = {1881-01-01},

urldate = {1881-01-01},

booktitle = {Publicationen aus den k\"{o}niglichen preu\ssischen Staatsarchiven Bd. 7},

address = {Leipzig},

note = {Publicationen aus den k\"{o}niglichen preu\ssischen Staatsarchiven Bd. 7; alternatywne skr\'{o}ty: LuBS, LBuS},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{\ssSub06,

title = {SUb VI = Schlesisches Urkundenbuch. Tom VI: 1291-1300},

author = {VI SUB},

editor = {H. Appelt and J. Menzel and W. Irgang},

year  = {1998},

date = {1998-01-01},

urldate = {1998-01-01},

address = {K\"{o}ln},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@book{uhtenwoldt_burgverfassung_1938,

title = {Die Burgverfassung in der Vorgeschichte und Geschichte Schlesiens},

author = {H. Uhtenwoldt},

year  = {1938},

date = {1938-01-01},

urldate = {1938-01-01},

address = {Breslau},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@bachelorthesis{β24CDS,

title = {CDS XXIV = Codex Diplomaticus Silesiae, Die Inventare der nichtstaatlichen Archive Schlesiens. Die Kreise Gr\"{u}nberg und Freistadt, Bd. XXIV},

editor = {Konrad Wutke},

year  = {1908},

date = {1908-01-01},

urldate = {1908-01-01},

key = {Inv. Gr\"{u}nb},

note = {Inv. Gr\"{u}nb.},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {bachelorthesis}

}

@collection{βR\'{S}l_4,

title = {R\'{S}l IV = Regesty \'{s}l\k{a}skie. T. IV, 1358-1359},

editor = {Wac\law Korta},

year  = {1992},

date = {1992-01-01},

urldate = {1992-01-01},

address = {Wroc\law-Warszawa},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}