Maniów Mały, st. 1 (gm. Mietków), motte

Przynależność administracyjna

Obecna: Maniów Mały (Wenig Mohnau, Kr. Schweidnitz, MBl. 2952), gm. Mietków, pow. wrocławski, woj. dolnośląskie; stan. nr 1, AZP 6/83-25

Przynależność historyczna: księstwo świdnicko-jaworskie

Lokalizacja

W podmokłej dolinie niewielkich cieków 0,5 km na W od wsi Maniów

Wybór źródeł do dziejów miejscowości i dóbr ziemskich:

• 1193-1250 – dziesięciny ze wsi pobierali wrocławscy kanonicy regularni (RS 59, 259, 722; SUb, I, nr 61)
• 1290 – Tammon z Maniowa (RS 2122)
• 1298-1305 – Przecław z Maniowa (RS 2514, 2643, 2652, 2662, 2829, 2857)
• 1318 – Bogusław z Maniowa i jego dobra in parvo Manow polonicali dicto, które przekazał wrocławskim kanonikom regularnym (RS 3811)
• 1326-1327 – Mittelst Czirn posiadał czynsze we wsi parvum Manow (RS 4531, 4686; Sikorski 2012, s. 91)
• 1371 – folwark Mikołaja Bolza (Landbuch, I, nr  567)
• 1371 – bracia Konrad Starszy, Konrad Średni, Konrad Młodszy, Jan i Mikołaj, synowie Junglina Czirna, sprzedali folwark Mikołajowi Bolzowi (Landbuch, I, nr 587)
• 1372 – księżna Agnieszka przekazała Mikołajowi Bolzowi dobra z folwarkiem (Landbuch, I, nr 627)
• 1372 – siedziba Mikołaja Bolza (Adamska 2005, s. 262)
• 1375 – wzmiankowane 3 folwarki we wsi (Landbuch, I, nr 1031)
• 1386 – Benesz z Choustnika sprzedał Elżbiecie Parchwitz za 1000 grzywien wszystkie swoje dobra dziedziczne we wsi, w tym dwór z siedzibą (den hof und daz gesesse doselbist) i 3 folwarki (Landbuch, II, nr 400)
• 1389-1397 – dobra Elżbiety Parchwitz (Landbuch, II, nr 732, 843, 909; III, nr 64, 321)
• 1401 – Elżbieta Parchwitz zapisała swoje dobra we wsi dzieciom: Zygmuntowi, Mikołajowi i Katarzynie (Landbuch, III, nr 1048)
• 1414 – Ilse Parchiwtz wraz z synem Piotrem przekazała dobra we wsi Janowi z Chotemic (APWr., DmSch, Fach. 38, nr 15)
• 1469 – Heinze z Pieszyc sprzedał Krzysztofowi Reychawowi dobra i wieś Maniów Mały (APWr., Rep. 39, sygn. 44)
• 1493 – Gunczel Reychaw zapisał żonie jako oprawę 10 grzywien czynszu z Maniowa Małego (APWr., Rep. 39, sygn. 44)
• 1500 – Gunczel Reychaw z Maniowa Małego (APWr., Rep. 39, sygn. 45)

Opis obiektu

Ruina okazałego dworu jest charakteryzowana przez nasyp na planie regularnego czworoboku z zaokrąglonymi narożami, o długości boku u podstawy około 44 metrów, u góry 32 metry i wysokości około 3 metrów. Kopiec otoczony jest systemem podwójnych fos i wałów. Fosa wewnętrzna ma szerokość około 9 metrów, zewnętrzna 10-12,5 metra, a w części południowej rozszerza się, przyjmując formę niewielkiego stawu o szerokości 39-42 metrów. W tym miejscu także czytelne są relikty ziemnej grobli, umożliwiającej dojście do wału wewnętrznego o szerokości 14-15,5 metra i wysokości 2,5 metra. Wał zewnętrzny, zachowany na odcinku zachodnim, północnym i wschodnim, ma szerokość około 12 metrów.

W sondażu założonym na majdanie stwierdzono warstwę kulturową o grubości 0,7-0,8 metra, składającą się z ciemnobrunatnej próchnicy z węglami drzewnymi i polepą. Pod nią wystąpiła warstwa szarobrunatnej próchnicy z polepą i węglami drzewnymi o grubości 0,4-0,5 metra, która zalegała na calcu. W wykopie sondażowym, założonym na południowo-wschodnim stoku kopca, stwierdzono warstwę kulturową, z której pozyskano liczne fragmenty ceramiki i kości zwierzęce. Na krawędzi kopca prawdopodobnie funkcjonował niski wał, usypany w dolnej partii z gliny wyściełającej plateau, a w górnej ze żwiru przemieszanego z gliną.

Podczas badań sondażowych i powierzchniowych pozyskano fragmenty ceramiki stalowoszarej, kremowej malowanej czerwoną farbą, glazurowanej, a także kilka całych naczyń, w tym dzban, pucharek oraz sierp. Na podstawie pozyskanych materiałów archeologicznych oraz źródeł pisanych, dwór datowany jest na drugą połowę XIV-XV wieku.

Mapy

Zdjęcia

Wzmianki konkretnie o tym obiekcie

Behla 1888, s. 166; Treblin 1908, s. 26; Hellmich 1930, s. 41; Antoniewicz, Wartołowska 1964, s. 37; Informator Konserwatora Zabytków Archeologicznych 1965, s. 83-84; Pawłowski 1978, s. 278-279; Pawłowski 1978 (Sprawozdania Archeologiczne), s. 246-247; Prus 1994, s. 436; Adamska 2005; Nowakowski 2017, s. 357-356

@book{Adamska2005,

title = {Fundacje dewocyjne rycerstwa ksi\k{e}stwa \'{s}widnicko-jaworskiego w \'{s}redniowieczu},

author = {D. Adamska},

year  = {2005},

date = {2005-01-01},

urldate = {2005-01-01},

address = {Pozna\'{n}-Wroc\law},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@article{antoniewicz_mapa_1964,

title = {Mapa grodzisk w Polsce},

author = {W. Antoniewicz and Z. Warto\lowska},

year  = {1964},

date = {1964-01-01},

urldate = {1964-01-01},

journal = {Wroc\law},

pages = {29},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {article}

}

@book{behla_vorgeschichtlichen_1888,

title = {Die vorgeschichtlichen Rundw\"{a}lle im \"{o}stlichen Deutschland},

author = {R. Behla},

year  = {1888},

date = {1888-01-01},

urldate = {1888-01-01},

address = {Berlin},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@article{Hellmich1930,

title = {Schlesische Wehranlagen},

author = {Max Hellmich},

year  = {1930},

date = {1930-01-01},

urldate = {1930-01-01},

journal = {Altschlesien},

volume = {3},

pages = {40\textendash41},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {article}

}

@booklet{IKZA_informator_1965,

title = {Informator Konserwatora Zabytk\'{o}w Archeologicznych},

year  = {1965},

date = {1965-01-01},

urldate = {1965-01-01},

pages = {59-60},

month = {01},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {booklet}

}

@book{Nowakowski2017,

title = {\'{S}l\k{a}skie obiekty typu motte. Studium archeologiczno-historyczne},

author = {Dominik Nowakowski},

year  = {2017},

date = {2017-01-01},

urldate = {2017-01-01},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@phdthesis{pawlowski_grody_1978,

title = {Grody sto\.{z}kowate, ostros\lupowe i wie\.{z}e mieszkalno-obronne na \'{S}l\k{a}sku w \'{s}redniowieczu},

author = {A. Paw\lowski},

year  = {1978},

date = {1978-01-01},

urldate = {1978-01-01},

pages = {199-200},

school = {KHASiT Politechniki Wroc\lawskiej},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {phdthesis}

}

@article{Pawlowski1978b,

title = {Z bada\'{n} grodzisk \'{s}redniowiecznych wojew\'{o}dztwa wroc\lawskiego},

author = {A. Paw\lowski},

year  = {1978},

date = {1978-01-01},

urldate = {1978-01-01},

journal = {Sprawozdania Archeologiczne},

volume = {30},

pages = {241-258},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {article}

}

@techreport{prus_katalog2_1994,

title = {Katalog stanowisk archeologicznych wojew\'{o}dztwa wroc\lawskiego (stanowiska opublikowane, cz. II)},

author = {O. Prus},

year  = {1994},

date = {1994-01-01},

urldate = {1994-01-01},

address = {Wroc\law},

note = {maszynopis w Archiwum Naukowy Muzeum Archeologicznego we Wroc\lawiu},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {techreport}

}

@incollection{sikorski2012,

title = {Genealogia i rozsiedlenie rodu von Czirn na \'{s}redniowiecznym \'{S}l\k{a}sku. C. 1: 1268-1366},

author = {R. Sikorski},

editor = {M. Goli\'{n}ski and S. Rosik},

year  = {2012},

date = {2012-01-01},

booktitle = {Studia z historii spo\lecznej, Scripta Historica Medievalia. T. 2},

pages = {77-96},

address = {Wroc\law},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {incollection}

}

@collection{\ssCDS16,

title = {CDS XVI = Codex Diplomaticus Silesiae, Regesten zur Schlesischen Geschichte 1301-1315, Bd. XVI},

editor = {Colmar Gr\"{u}nhagen and Konrad Wutke

},

year  = {1892},

date = {1892-01-01},

urldate = {1892-01-01},

address = {Breslau},

note = {u\.{z}ywany r\'{o}wnie\.{z} skr\'{o}t \'RS\' lub \'RSIV\'},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{\ssCDS18,

title = {CDS XVIII = Codex Diplomaticus Silesiae, Regesten zur Schlesischen Geschichte 1316-1326, Bd. XVIII},

editor = {Colmar Gr\"{u}nhagen and Konrad Wutke},

year  = {1898},

date = {1898-01-01},

urldate = {1898-01-01},

address = {Breslau},

note = {u\.{z}ywany r\'{o}wnie\.{z} skr\'{o}t \'RS\' lub \'RS V\'},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{\ssCDS22,

title = {CDS XXII = Codex Diplomaticus Silesiae, Regesten zur Schlesischen Geschichte 1327-1333, Bd. XXII},

editor = {Colmar Gr\"{u}nhagen and Konrad Wutke},

year  = {1903},

date = {1903-01-01},

urldate = {1903-01-01},

address = {Breslau},

note = {u\.{z}ywany r\'{o}wnie\.{z} skr\'{o}t \'RS\'},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{\ssLandbuch01,

title = {LANDBUCH I = Landbuch ksi\k{e}stw \'{s}widnickiego i jaworskiego, tom I: 1366-1376},

author = {I LANDBUCH},

editor = {T. Jurek},

year  = {2000},

date = {2000-01-01},

urldate = {2000-01-01},

address = {Pozna\'{n}},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{\ssLandbuch02,

title = {LANDBUCH II = Landbuch ksi\k{e}stw \'{s}widnickiego i jaworskiego, tom II: 1385-1395},

author = {II LANDBUCH},

editor = {T. Jurek},

year  = {2004},

date = {2004-01-01},

urldate = {2004-01-01},

address = {Pozna\'{n}},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{\ssLandbuch03,

title = {LANDBUCH III = Landbuch ksi\k{e}stw \'{s}widnickiego i jaworskiego, tom III: 1396-1407},

author = {III LANDBUCH},

editor = {T. Jurek},

year  = {2007},

date = {2007-01-01},

urldate = {2007-01-01},

address = {Pozna\'{n}},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{\ssrs01_1896,

title = {RS I = Regesten zur schlesischen Geschichte. Namens des Vereins f\"{u}r Geschichte und Alterthum Schlesiens. T. 1: Bis zum Jahre 1250},

editor = {Colmar Gr\"{u}nhagen},

year  = {1869},

date = {1869-01-01},

urldate = {1869-01-01},

address = {Breslau},

howpublished = {online},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{\ssSub01,

title = {SUb I = Schlesisches Urkundenbuch. Tom I},

editor = {H. Appelt and W. Irgang},

year  = {1963},

date = {1963-01-01},

urldate = {1963-01-01},

address = {K\"{o}ln},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{\sstreblin_1908,

title = {Beitr\"{a}ge zur Siedlungskunde im ehemaligen F\"{u}rstentum Schweidnitz},

author = {M. Treblin},

editor = {M. Treblin},

year  = {1908},

date = {1908-01-01},

urldate = {1908-01-01},

address = {Breslau},

note = {Spis maj\k{a}tk\'{o}w rycerskich 1576 r.},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}