Nowogród Bobrzański, dwór (ob. nieistniejący)

Przynależność administracyjna

Obecna: Nowogród Bobrzański (niem. Naumburg a. Bober) gm. loco, pow. zielonogórski, woj. lubuskie; stan. 1, AZP 1/65-11

Przynależność historyczna: księstwo głogowskie, księstwo żagańskie

Lokalizacja

Na cyplu wcinającym się w dolinę Bobru, około 100 m na W od rynku miasteczka.

Wybór źródeł do dziejów miejscowości i dóbr ziemskich:

• 1202 – Wisław kasztelan de Nouo Castro (SUb, I, nr 77)
• 1217 – Henryk Brodaty sprowadził do Nowogrodu augustianów i nadał im znaczne dobra, w tym prawo patronatu nad kościołem św. Bartłomieja; w dokumencie wymienione montis castri (SUb, I, nr 352)
• 1226 – biskup Wawrzyniec przekazał augustianom de Novocastro dziesięciny, w tym z gruntów położonych w pobliżu grodu [castrum] (SUb, I, nr 270)
• 1227 – wzmiankowany nowy kościół NMP in Nouo Castro (SUb, I, nr 284)
• 1284 – poświadczona parafia i proboszcz (SUb, V, nr 116, 121)
• 1296 – kasztelan Mikołaj von Borschnitz (SUb, VI, nr 270)
• 1297 – kasztelan Reinold (SUb, VI, nr 320)
• 1310 – książęta głogowscy nadali Dytrykowi von Seidlitz jako dożywotnie lenno zamek [Burg] w Nowogrodzie, przeznaczając na jego odbudowę część dochodu z mennicy żagańskiej (RS 3173)
• 1312 – podział dzielnicy głogowskiego, wymieniony dystrykt nowogrodzki w księstwie głogowskim (LuBS, I, s. 121)
• 1329 – Henryk żagański oddał swoje księstwo w lenno Janowi Luksemburskiemu (LuBS., I, s. 130)
• 1353 – Henryk Syfridisdorff jako starosta Ulryka Packa z Żar (RŚl, II, nr 862)
• 1378 – podział księstwa głogowskiego, Nowogród w części żagańskiej Henryka VI Starszego (LuBS, I, s. 193)
• 1439-1461 – weichbild nowogrodzki jako oprawa wdowia należał do księżnej Scholastyki (Heinrich 1911, s. 116)
• 1461 – Jerzy z Podiebradów zhołdował ziemie księcia Jana II żagańskiej (LuBS, I, s. 204)
• 1462 – Jan II żagański za zgodą braci sprzedał Janowi Knobelsdorfowi dobra w weichbildzie nowogrodzkim, w tym zamek [Schloß] (RSL, nr 157)
• 1472 – Jan II żagański sprzedał ziemię żagańską z Nowogrodem książętom saskim Ernestowi i Albrechtowi (LuBS, I, s. 213, 215)
• 1474 – Maciej Korwin zhołdował Albrechta saksońskiego z księstwa żagańskiego, w tym miasta i zamku [slos] w Nowogrodzie (LuBS, I, s. 216)

Opis obiektu

Obecna forma obiektu ukształtowana została w znacznym stopniu w wyniku prac niwelacyjnych prowadzonych w związku z cyklicznymi wylewami Bobru. Jeszcze w latach 70. XX w. czytelne było owalne wyniesienie o średnicy około 50 m, z częściowo zachowaną fosą od strony południowo-wschodniej. Obiekt wielokrotnie przebudowywany, w tym w 1794 r. na zlecenie ówczesnego właściciela, który nakazał zburzyć stary zamek położony na pagórku, w zachodniej części miasta. Jednym z elementów starego założenia miała być podpiwniczona wieża. Na widoku miasta F.B. Wernera przedstawione dwa ustawione równolegle do siebie murowane budynki, w tym jeden, dwupiętrowy, zakończony wieżyczką (sygnaturką?). Od strony miast zamek zabezpieczał niewielki budynek bramny.

W 1798 r. w tym samym miejscu zbudowano nowy zamek, który uległ zniszczeniu w 1945 r.

Mapy

Ikonografia i zdjęcia

Wzmianki konkretnie o tym obiekcie

Müller 1837, s. 195-198; Heinrich 1911; Hellmich 1930, s. 45; Uhtenwoldt 1938, s. 84; Guerquin 1957, s. 61; Pilch, K. 1962, s. 106; Antoniewicz, Wartołowska 1964, s. 39; Szczegóła 1970, s. 325, 328-329; Kowalski 1976, s. 173; Kowalski 1987, s. 152-153; Weczerka 1977, s. 329; Pawłowski 1978, s. 295; Grundmann 1982, s. 156; Lewczuk 1993, s. 478; Lewczuk 2001, s. 165; Nowakowski 2008, s. 368-371

@article{antoniewicz_mapa_1964,

title = {Mapa grodzisk w Polsce},

author = {W. Antoniewicz and Z. Warto\lowska},

year  = {1964},

date = {1964-01-01},

urldate = {1964-01-01},

journal = {Wroc\law},

pages = {29},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {article}

}

@book{grundmann_burgen_1982,

title = {Burgen, Schl\"{o}sser und Gutsh\"{a}user in Schlesien, Bd. 1. Die mittelalterlichen Burgruinen und Wohnt\"{u}rme},

author = {G. Grundmann},

year  = {1982},

date = {1982-01-01},

urldate = {1982-01-01},

volume = {1},

address = {Frankfurt am Main},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@book{guerquin_1957,

title = {Zamki \'{s}l\k{a}skie},

author = {Bohdan Guerquin},

year  = {1957},

date = {1957-01-01},

urldate = {1957-01-01},

address = {Warszawa},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@book{Heinrich1911,

title = {Geschichte des F\"{u}rstentums Sagan. Bd. 1},

author = {A. Heinrich},

year  = {1911},

date = {1911-01-01},

urldate = {1911-01-01},

volume = {1},

address = {Sagan},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@article{Hellmich1930,

title = {Schlesische Wehranlagen},

author = {Max Hellmich},

year  = {1930},

date = {1930-01-01},

urldate = {1930-01-01},

journal = {Altschlesien},

volume = {3},

pages = {40\textendash41},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {article}

}

@book{kowalski_zabytki_1976,

title = {Zabytki \'{S}rodkowego Nadodrza. Katalog architektury i urbanistyki},

author = {S. Kowalski},

year  = {1976},

date = {1976-01-01},

urldate = {1976-01-01},

pages = {35-36},

address = {Zielona G\'{o}ra},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@book{kowalski_zabytki_1987,

title = {Zabytki wojew\'{o}dztwa zielonog\'{o}rskiego},

author = {S. Kowalski},

year  = {1987},

date = {1987-01-01},

urldate = {1987-01-01},

pages = {39-40},

address = {Zielona G\'{o}ra},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@article{lewczuk_grodziska_1993,

title = {Grodziska wojew\'{o}dztwa zielonog\'{o}rskiego \textendash nowo odkryte i zweryfikowane pozytywnie w czasie akcji AZP w latach 1980-1991},

author = {K. Lewczuk},

year  = {1993},

date = {1993-01-01},

urldate = {1993-01-01},

journal = {\'{S}l\k{a}skie Sprawozdania Archeologiczne},

volume = {34},

pages = {475},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {article}

}

@article{Lewczuk2001,

title = {Perspektywy bada\'{n} nad p\'{o}\'{z}nym \'{s}redniowieczem i okresem wczesnonowo\.{z}ytnym w po\ludniowej cz\k{e}\'{s}ci \'{S}rodkowego Nadodrza},

author = {J. Lewczuk},

year  = {2001},

date = {2001-01-01},

urldate = {2001-01-01},

journal = {Silesia Antiqua},

volume = {42},

pages = {149\textendash176},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {article}

}

@book{muller_1844,

title = {Vaterl\"{a}ndische Bilder, in einer Geschichte und Beschreibung der alten Burgfesten und Ritterschl\"{o}sser Schlesiens (beider Antheile) so wie der Grafschaft Glatz},

author = {K. A. M\"{u}ller},

year  = {1844},

date = {1844-01-01},

urldate = {1844-01-01},

address = {Glogau},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@book{nowakowski_siedziby_2008,

title = {Siedziby ksi\k{a}\.{z}\k{e}ce i rycerskie ksi\k{e}stwa g\logowskiego w \'{s}redniowieczu},

author = {D. Nowakowski},

year  = {2008},

date = {2008-01-01},

urldate = {2008-01-01},

pages = {424-431},

address = {Wroc\law},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@phdthesis{pawlowski_grody_1978,

title = {Grody sto\.{z}kowate, ostros\lupowe i wie\.{z}e mieszkalno-obronne na \'{S}l\k{a}sku w \'{s}redniowieczu},

author = {A. Paw\lowski},

year  = {1978},

date = {1978-01-01},

urldate = {1978-01-01},

pages = {199-200},

school = {KHASiT Politechniki Wroc\lawskiej},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {phdthesis}

}

@book{pilch1962,

title = {Zabytki Dolnego \'{S}l\k{a}ska},

author = {J. Pilch and K. Pilch},

year  = {1962},

date = {1962-01-01},

urldate = {1962-01-01},

address = {Wroc\law-Warszawa-Krak\'{o}w},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@collection{\ssCDS16,

title = {CDS XVI = Codex Diplomaticus Silesiae, Regesten zur Schlesischen Geschichte 1301-1315, Bd. XVI},

editor = {Colmar Gr\"{u}nhagen and Konrad Wutke

},

year  = {1892},

date = {1892-01-01},

urldate = {1892-01-01},

address = {Breslau},

note = {u\.{z}ywany r\'{o}wnie\.{z} skr\'{o}t \'RS\' lub \'RSIV\'},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{\sslehns_i_1881,

title = {LuB 1 = Lehns- und Besitzurkunden Schlesiens und seiner einzelnen F\"{u}rstenth\"{u}mer im Mittelalter, Bd. 1},

author = {C. Gr\"{u}nhagen and H. Markgraf},

editor = {C. Gr\"{u}nhagen and H. Markgraf},

year  = {1881},

date = {1881-01-01},

urldate = {1881-01-01},

booktitle = {Publicationen aus den k\"{o}niglichen preu\ssischen Staatsarchiven Bd. 7},

address = {Leipzig},

note = {Publicationen aus den k\"{o}niglichen preu\ssischen Staatsarchiven Bd. 7; alternatywny skr\'{o}t LuBS},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{\ssSub01,

title = {SUb I = Schlesisches Urkundenbuch. Tom I},

editor = {H. Appelt and W. Irgang},

year  = {1963},

date = {1963-01-01},

urldate = {1963-01-01},

address = {K\"{o}ln},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{\ssSub05,

title = {SUb V = Schlesisches Urkundenbuch. Tom V: 1282-1290},

author = {V SUB},

editor = {H. Appelt and J. Menzel and W. Irgang},

year  = {1993},

date = {1993-01-01},

urldate = {1993-01-01},

address = {K\"{o}ln-Weimar-Wien},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{\ssSub06,

title = {SUb VI = Schlesisches Urkundenbuch. Tom VI: 1291-1300},

author = {VI SUB},

editor = {H. Appelt and J. Menzel and W. Irgang},

year  = {1998},

date = {1998-01-01},

urldate = {1998-01-01},

address = {K\"{o}ln},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@inbook{Szczegola1970,

title = {Nowogr\'{o}d Bobrza\'{n}ski},

author = {Z. Szczeg\'{o}\la},

editor = {Z. Kaczmarczyk and A. W\k{e}dzki},

year  = {1970},

date = {1970-01-01},

booktitle = {Studia nad pocz\k{a}tkami i rozplanowaniem miast nad \'{s}rodkow\k{a} Odr\k{a} i doln\k{a} Wart\k{a} (wojew\'{o}dztwo zielonog\'{o}rskie), t. II},

pages = {325-335},

address = {Zielona G\'{o}ra},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {inbook}

}

@book{uhtenwoldt_burgverfassung_1938,

title = {Die Burgverfassung in der Vorgeschichte und Geschichte Schlesiens},

author = {H. Uhtenwoldt},

year  = {1938},

date = {1938-01-01},

urldate = {1938-01-01},

address = {Breslau},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@book{Weczerka1977,

title = {Handbuch der Historischen St\"{a}tten \textendash Schlesien},

author = {H. Weczerka},

year  = {1977},

date = {1977-01-01},

urldate = {1977-01-01},

address = {Stuttgart},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@collection{βR\'{S}l_2,

title = {R\'{S}l II = Regesty \'{s}l\k{a}skie. T. II, 1349-1354},

editor = {Wac\law Korta},

year  = {1983},

date = {1983-01-01},

urldate = {1983-01-01},

address = {Wroc\law},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}