Sobótka, zamek na Ślęży (nieistniejący)

Przynależność administracyjna

Obecna: gm. Sobótka, pow. wrocławski, woj. dolnośląskie.

Historyczna: księstwo świdnickie / ziębickie.

Lokalizacja i stan zachowania obiektu

Zamek położony jest na szczycie góry Ślęży (718 m n.p.m.), na niewielkim, częściowo sztucznie utworzonym plateau, na wysokości około 700–702 m n.p.m., na północ od grupy skalnej tworzącej kulminację o wysokości 707 m n.p.m. Od strony północno-wschodniej, wschodniej i południowo-wschodniej założenia rozciąga się rozległe plateau (około 692–695 m n.p.m.), ograniczone wałem kamiennym datowanym na wczesne średniowiecze. Zamek pozostaje w ruinie od schyłku średniowiecza (ostatecznie od 1543 roku). Część północną założenia zajmuje nowożytny kościół, otoczony murem, wzniesiony na reliktach zamku. Zachowały się zarysy obwodu obronnego na poziomie przyziemia.

Toponomastyka

• 1017 – Silensi, (Kronika Thietmara 2004, s. 468).
• 1148 – ecclesia sancte Marie de Monte Silencii (SUb. 1, nr 16; KDŚl. 1, nr 22).
• 1149/50 – ecclesia in monte Silentii (SUb. 1, nr 23; KDŚ 1, nr 26).
• przed 1193 – ecclesia montana / sancte Marie ad montem (KDŚl. 1, nr 68).
• 1209 – in monte Silencii (KDŚl. 2, nr 135).
• 1242 – in monte Slenz (SUb. 2, nr 231).
• 1245 – in monte Slez, (SUb. 2, nr 299).
• 1247 – Slenz / Zlenz (SUb. 2, nr 329), (SUb. 2, nr 339).
• 1260 – circa montem Slezie,
• 1296 – Czobotha (MPH, t. III, s. 506-507; Jana Długosza Roczniki…, VIII, 1296).
• 1353-1356 – das hus czum Czoboten (LBUrk. I, nr 12, s. 497-498; I, nr 16, s. 504).
• 1397 – Czobtenberg.
• 1402 – Czobotemberg (LBUrk. 1, nr 36, s. 526).
• 1431 – unsir Slosse Sobottenberg
• 1543 – antiquissima turris in monte Zobbtensi
• przed 1945 r. – Zobten, Zobtenberg

Dzieje własności dóbr ziemskich i obiektu

• 1148. 19. X. – bulla protekcyjna papieża Eugeniusza III,  zatwierdzająca posiadłości wrocławskiego klasztoru Kanoników Regularnych NMP na Piasku, zlokalizowane m.in. na górze Ślęży (SUb. 1, nr 16; KDŚl. 1, nr 22).
• 1193. 9. IV. – bulla protekcyjna papieża Celestyna III wymienia posiadłości klasztoru kanoników regularnych, obejmujące Ślężę i jej okolicę (KDŚl. 1, nr 71).
• 1209. 10.V. –rozgraniczenie leżących na Ślęży dóbr klasztornych (część zachodnia) i książęcych (południowo-wschodnia), dokonane przez Henryka Brodatego na prośbę opata Witosława (KDŚl. 2, nr 135).
• 1242. 12.VI – dokument Bolesława Rogatki, wystawiony in monte Slenz (SUb. 2, nr 231).
• 1245 – dokument Bolesława Rogatki, wystawiony in monte Slez (SUb. 2, nr 299).
• 1247. 01.X – wzm. komes Przedbor, kasztelan de Slenz (SUb. II, nr 329).
• 1247. 28.XII – Piotr, procurator montis Zlenz świadkuje w dokumencie Bolesława Rogatki i Henryka Białego. (SUb. 2, nr 339).
• W Chronica abbatum Beatae Virginis in Arena (1839, s. 173) występuje w tym czasie castrum.
• 1250 – w bulli protekcyjnej papieża Innocentego IV (SUb. 2, nr 397), wymieniona została góra Ślęża wraz z kościołami ślężańskimi (ecclesie ipsius montis).
• 1280 – spór o granice własności książęcej i klasztornej na Ślęży pomiędzy Henrykiem IV Probusem a zakonnikami.
• 1296 – castrum Czobotha wzm. w Kronice książąt polskich (MPH, t. III, s. 506-507; por. Jana Długosza Roczniki…, VIII, 1296).
• 1321 i 1336 – wzm. góra Ślęża (LBUrk. 2, s. 127, nr 2; s. 128, nr 2).
• 1343 – dokument ks. Mikołaja ziębickiego, dotyczący sprzedaży Bolkowi II Sobótki cum omnibus attinentiis et nominatim loco construendi castri, in quo olim in montis summitate castrum habebatur (LBUrk I, nr 5, s. 489-491).
• 1343-1353 – budowa nowego zamku przez Bolka II. (tamże, nr 14).
• 1353 i 1356 – zamek (hus) wymieniony w spisach miast i warowni księstwa świdnicko-jaworskiego wykonanych odpowiednio przez: ks. Bolka II oraz przez króla Karola IV (LBUrk. I, nr 12, s. 497-498; I, nr 16, s. 504). Jako das hus czum Czoboten nadany został dożywotnio przez Karola IV Bolkowi II.
• 1369 – wzm. burgrabia Nikolaus Zachenkirchen (Sachkirch) z Weizenrode koło Świdnicy (Műller 1844, s. 59).
• 1397 – wzm. Daniel Burggraue offm Czobtenberg.
• 1402 – zamek w rękach starosty Benesza z Choustnika. Król Wacław IV odstąpił księstwo świdnickie margrabiemu Prokopowi z wyjątkiem góry Ślęży i zamku – Czobotemberg genant [in der] Slezia die vesten (LBUrk. 1, nr 36, s. 526).
• 1410 –pojmanie i uprowadzenie na Ślężę Mikołaja, sufragana we Wrocławiu, przez Heinricha Rorau (Roraw; Reinaw; Rorow; Raynaw?) i Dietricha Dörning (Doringer; Młodszego), zakończone nałożeniem na porywaczy ekskomuniki.
• 1412 – wzmiankowani byli Burggrafen offm Czobtenberge. Ślęża, jako posiadłość dzierżawna, znalazła się w rękach rodziny Colditzów (Geschwendt 1928. s. 46-47).
• 1428 – zamek zajęty przez załogę husycką Jana Koldy (Hansa Choldy) przy pomocy 200 koni i 40 halabardników.
• 1428 – zniszczenie zamku przez mieszczan Wrocławia i Świdnicy po 14-dniowym oblężeniu, w wyniku szturmu na załogę husycką Jana Koldy (Hansa Choldy) zw. Hammerschlag. Wg Müllera (1844, s. 60) szturm na zamek miał miejsce 7.VI.1429 r.
• 1431 – zamek jeszcze funkcjonujący pojawia się w dokumencie cesarza Zygmunta Luksemburczyka jako unsir Slosse Sobottenberg. Góra została wtedy zastawiona wraz z przynależnościami Thymonowi von Colditz, z zastrzeżeniem, że zamek pozostanie własnością królów czeskich.
• 1471 – siedziba raubritterów (pod przywództwem Dietricha von During) ostatecznie zniszczona w wyniku wyprawy Zygmunta Jagiellończyka oraz mieszczan świdnickich i wrocławskich (wskutek użycia armaty) (Műller 1844, s. 60).
• 1480 – Benedykt, opat klasztoru augustianów na Piasku, uzyskał od króla Macieja Korwina za pośrednictwem nadstarosty śląskiego Stefana Zapolyi, potwierdzenie dawnych granic posiadłości klasztornych na Ślęży.
• 1486 – nadstarosta śląski Georg von Stein zakwestionował ponownie prawo własności klasztoru w granicach zalegalizowanych przez króla Macieja Korwina.
• 1493 – książęca część Ślęży, zastawiona rodzinie von Colditz, została ostatecznie przekazana przez króla Władysława Thymonowi von Colditz.
• 1494 – pełnomocnicy Tema von Kolditz sprzedali jego część góry Ślęży opatowi wrocławskich augustianów – Benedyktowi (AP Wr., Rep. 55 nr 173).
• 1503 – Jan von Schellenbergk, najwyższy komornik Królestwa Czeskiego, przyłączył sądownictwo na zamku i lennie zamkowym Zcotenbergk do zamku Książ i tamtejszego sądownictwa, które należało do Krzysztofa von Talkenberge (AP Wr., Rep. 55 nr 183).
• 1543. 29.VII – zawalenie się wieży zamkowej. (Kronika opatów…, s. 262) …anno domini 1543, 29 Juli cecidit et collapsa est antiquissima turris in monte Zobbtensi ob nimiam intemperies aeris et nulla reperationem factam…. Tę samą informację podaje Müller (1844, s. 60).

Historia budowlana

Faza I – wczesne średniowiecze (XII–XIII w.)

W trakcie badań archeologiczno-architektonicznych odkryto relikty budowli kamiennej, położonej w północnej części kulminacji, stratygraficznie starszej od murów zamkowych z fazy I, rozebranej przed ich wzniesieniem. Uzasadnione wydaje się powiązanie tej budowli z opactwem kanoników regularnych z drugiej ćwierci XII wieku. Dotychczas rekonstruowano ją jako rotundę z prostokątnym prezbiterium. Skromne relikty nie pozwalają jednak na obecnym etapie badań na podjęcie wiążącej rekonstrukcji.

Najlepiej widoczna część to masywny mur, stanowiący około jedną piątą okręgu, o wewnętrznym promieniu około dwóch metrów. Lico wewnętrzne zachowało się niemal nienaruszone, natomiast zewnętrzne zostało schodkowo skute w późnym średniowieczu w celu posadowienia murów obwodowych i ścian działowych głównego budynku zamkowego (A). Szerokość muru wynosiła 138–140 cm. Zbudowano go w technice opus emplectum, w warstwach wyrównawczych, z kamienia łamanego, spajanego dużą ilością zaprawy piaszczysto-wapiennej barwy żółtobrązowej, z dużą zawartością węgli drzewnych. Na koronie odkrytego reliktu zauważalna była szlichta, wykonana z użyciem zaprawy o lepszych parametrach, stanowiąca być może podstawę pod ciosowy cokół.

Ocenia się, że cała kolista budowla miała średnicę co najmniej 6,8 metra. Od północy jej zasięg ogranicza obecna ściana kościoła Nawiedzenia NMP, który częściowo stanął na starszych fundamentach. Od wschodu mur obwodowy odkrytej budowli został rozebrany na odcinku około 1,8 m – w związku z budową zamku późnośredniowiecznego – i dalej biegł w osi wschód–zachód na odcinku o długości co najmniej 5,0 m. Ten fragment został zaadaptowany w murach budowli zamkowej C z faz II–III oraz ponownie wykorzystany w ścianie północnej obecnego kościoła.

Faza II – XIV w. (2 tercja XIV w.?)

Zamek średniowieczny, wzniesiony z kamienia na planie nieregularnym, czworobocznym, z wieżą o nieznanej lokalizacji i typie oraz zabudową mieszkalną zgrupowaną od zachodu i wschodu. Wieża znajdowała się prawdopodobnie w sąsiedztwie kulminacji skalnej od południa albo we wschodniej kurtynie murów. Mogła mieć kształt czworoboczny. Lokalizacja wjazdu nie jest pewna – mógł on prowadzić od wschodu lub południa, być może w pobliżu wieży. Nie ustalono relacji zamku do wcześniejszego grodu wczesnośredniowiecznego. Prawdopodobne jest wykorzystywanie wałów kamiennych w późnym średniowieczu.

Głównym obiektem mieszkalnym był należący do skrzydła zachodniego rozległy pałac (A) na planie zbliżonym do prostokąta, o rekonstruowanych wymiarach 21–22 × 8–10 m, zorientowany w osi północ–południe, oparty o zachodnią i północną kurtynę murów. Był to budynek podpiwniczony, z piwnicami przynajmniej częściowo, w partii południowej, wykutymi w podłożu skalnym i zapewne sklepionymi. O zasięgu budynku oraz obecności w nim sklepień świadczą cztery masywne przypory widoczne w kurtynie zachodniej murów obwodowych, wyznaczające jednocześnie podział dolnych kondygnacji na trzy przęsła. Liczba kondygnacji w budynku pałacowym nie jest znana. Można przypuszczać, że oprócz sklepionych piwnic i prawdopodobnie sklepionego parteru istniała jeszcze jedna kondygnacja, być może w konstrukcji szkieletowej.

Do zabudowy skrzydła zachodniego należał jeszcze jeden – zapewne jednotraktowy – budynek (B), zlokalizowany na południe od pałacu. O jego istnieniu świadczą dwa zachowane w murze obwodowym otwory okienne o rozglifionych ościeżach, wykute w skale głębokie piwnice oraz częściowo zachowana ściana frontowa (wschodnia), zarejestrowana w 1999 r. Zasięg budynku w kierunku południowym nie został rozpoznany. Jego szerokość wynosiła natomiast ok. 8,5 m. Z rekonstrukcji rysunkowej wynika, że elewacja frontowa budynku B była cofnięta względem elewacji pałacu o ok. 1,5 m.

W narożniku północno-wschodnim założenia zamkowego znajdował się albo budynek przymurny na planie litery „L”, albo dwie sąsiadujące ze sobą budowle na planach czworobocznych – domniemane: wieża (C) i aneks (D). Nie znamy relacji stratygraficznej ścian obwodowych tych budynków do murów zamku. Odległość między ścianą frontową pałacu a ścianą zachodnią budynku północnego wynosiła zaledwie 1,80 m.

Budynek północny (C), zajmujący narożnik murów obwodowych, miał plan prostokątny o wymiarach ok. 10,75 × 8,75 m. Szerokość jego murów nie jest znana, lecz mogła być znaczna (porównywalna z szerokością murów obwodowych), na co wskazuje posadowienie ściany północnej obecnego kościoła na częściowo rozebranej ścianie południowej tego budynku. Przy obecnym stanie badań nie sposób jednoznacznie stwierdzić, czy był to poszukiwany donżon, choć zarówno jego lokalizacja w sąsiedztwie pałacu, jak i forma, przemawiają za tą hipotezą.

Budynek wschodni (D), przylegający do kurtyny murów od charakterystycznego jej załamania w kierunku południowo-wschodnim, miał plan czworoboku o wymiarach ok. 7,20–7,30 × 6,50–7,50 m. Szerokość jego murów w partiach górnych wynosiła co najmniej 1,80 m. Narożnik południowo-zachodni wzmocniony był masywnym ciosem. W ścianie zachodniej, na koronie muru, zarejestrowano północne ościeże okna rozglifionego do wnętrza; niejasna jest jego sytuacja wysokościowa (doświetlające przyziemie lub parter?). W tej samej ścianie, przy styku ze ścianą południową budynku północnego, wykonano otwór wejściowy prowadzący do piwnicy. Pomieszczenie piwniczne nakryte było sklepieniem kolebkowym, przebiegającym w osi północ–południe, osadzonym na odpowiednio przygotowanych odsadzkach.

Komunikacja piwnic budynków A, C i D z poziomem dziedzińca była rozwiązana w sposób zewnętrzny i wspólny dla wszystkich tych obiektów, tj. dla pałacu oraz domniemanej wieży z aneksem. Początkowo funkcjonowały tu trzy biegi schodów lub pochylni, których rekonstrukcję umożliwiają zachowane fragmenty murów.

Kolejny budynek zamkowy (E) znajdował się w południowo-wschodnim narożniku założenia. O jego istnieniu świadczą: otwór okienny o rozglifionych ościeżach, masywna przypora we wschodniej kurtynie murów, południowa ściana szczytowa budynku wzniesiona przy murze obronnym oraz głębokie piwnice wykute w skale. Silnie zaakcentowany ciosowy narożnik południowo-zachodni sąsiedniego budynku (D?) może wskazywać, że budynki D i E nie łączyły się bezpośrednio i nie tworzyły jednolitego skrzydła wschodniego. Z kolei zachowana przypora mogła odpowiadać poszukiwanej północnej ścianie szczytowej budynku E. Budynek ten mógł mieć plan trapezowaty o podstawach długości ok. 7,5 i 8,5 m oraz wysokości ok. 5 m.

Faza III – późne średniowiecze

W późnym średniowieczu przebudowano piwnice budynku pałacowego, dzieląc je na cztery pasma o różnej szerokości. Jedno z nich najpewniej służyło jako ciąg komunikacyjny – być może w formie pochylni.

Typ budowli

Zamek książęcy z wieżą typu donjon lub bergfried, górski, na planie dążącym do regularnego, o murach obwodowych wzmocnionych masywnymi przyporami, z zabudową dookolną. W formie rozpoznanej w trakcie prac archeologicznych najpewniej odpowiada inwestycji książęcej zrealizowanej w latach 1343-1353.

Wzmianki konkretnie o tym obiekcie: Guerquin 1957, s. 75; Guerquin 1974, s. 281; Francke 1999b, s. 45; Kaźmierczyk 1978, s. 33-49; Mruczek 2003, s. 343-346; Mruczek 2019, s. 505-538; Müller 1844, s. 56-70; Pilch 1978, s. 261-262; Pilch 2005, s. 343; Ślęża (Góra) 1991, s. 137-140

@book{chronica1839,

title = {Chronica abbatum Beatae Virginis in Arena},

author = {Andreas Gottlieb Stenzel},

year  = {1839},

date = {1839-01-01},

address = {Breslau},

note = {Scriptores rerum Silesiacarum, t. 2},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@techreport{ciara2000,

title = {Ratownicze badania archeologiczno-architektoniczne zwi\k{a}zane z odbudow\k{a} ko\'{s}cio\la i konserwacj\k{a} ruin p\'{o}\'{z}no\'{s}redniowiecznego zamku na szczycie g\'{o}ry \'{S}l\k{e}\.{z}y, gm. Sob\'{o}tka, w 2000 r.},

author = {Grzegorz Ciara and Andrzej Limisiewicz and Rados\law Mruczek and Micha\l Stefanowicz and Zbigniew Wi\'{s}niewski},

year  = {2000},

date = {2000-01-01},

address = {Wroc\law},

institution = {Wojew\'{o}dzki Urz\k{a}d Ochrony Zabytk\'{o}w},

note = {maszynopis w archiwum Wojew\'{o}dzkiego Urz\k{e}du Ochrony Zabytk\'{o}w we Wroc\lawiu},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {techreport}

}

@techreport{ciara2001,

title = {Ratownicze badania archeologiczno-architektoniczne zwi\k{a}zane z odbudow\k{a} ko\'{s}cio\la i konserwacj\k{a} ruin p\'{o}\'{z}no\'{s}redniowiecznego zamku na szczycie g\'{o}ry \'{S}l\k{e}\.{z}y, gm. Sob\'{o}tka, w 2001 r.},

author = {Grzegorz Ciara and Andrzej Limisiewicz and Rados\law Mruczek and Micha\l Stefanowicz and Zbigniew Wi\'{s}niewski},

year  = {2001},

date = {2001-01-01},

address = {Wroc\law},

institution = {Wojew\'{o}dzki Urz\k{a}d Ochrony Zabytk\'{o}w},

note = {maszynopis w archiwum Wojew\'{o}dzkiego Urz\k{e}du Ochrony Zabytk\'{o}w we Wroc\lawiu},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {techreport}

}

@techreport{ciara2002,

title = {Ratownicze badania archeologiczno-architektoniczne zwi\k{a}zane z odbudow\k{a} ko\'{s}cio\la i konserwacj\k{a} ruin p\'{o}\'{z}no\'{s}redniowiecznego zamku na szczycie g\'{o}ry \'{S}l\k{e}\.{z}y, gm. Sob\'{o}tka, w 2002 r.},

author = {Grzegorz Ciara and Andrzej Limisiewicz and Rados\law Mruczek and Micha\l Stefanowicz and Zbigniew Wi\'{s}niewski},

year  = {2002},

date = {2002-01-01},

address = {Wroc\law},

institution = {Wojew\'{o}dzki Urz\k{a}d Ochrony Zabytk\'{o}w},

note = {maszynopis w archiwum Wojew\'{o}dzkiego Urz\k{e}du Ochrony Zabytk\'{o}w we Wroc\lawiu},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {techreport}

}

@book{dlugosz1296,

title = {Jana D\lugosza Roczniki, czyli Kronika S\lawnego Kr\'{o}lestwa Polskiego, VIII, Rocznik Pa\'{n}ski 1296},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@book{domanski2002,

title = {\'{S}l\k{e}\.{z}a w pradziejach i \'{s}redniowieczu},

author = {Grzegorz Doma\'{n}ski},

year  = {2002},

date = {2002-01-01},

address = {Wroc\law},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@techreport{francke1998,

title = {Sprawozdanie z bada\'{n} \'{s}redniowiecznego zamku na g\'{o}rze \'{S}l\k{e}\.{z}y ko\lo Sob\'{o}tki, woj. wroc\lawskie},

author = {Christian Francke and Andrzej Limisiewicz},

year  = {1998},

date = {1998-01-01},

address = {Wroc\law},

institution = {Wojew\'{o}dzki Urz\k{a}d Ochrony Zabytk\'{o}w},

note = {maszynopis w archiwum Wojew\'{o}dzkiego Urz\k{e}du Ochrony Zabytk\'{o}w we Wroc\lawiu},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {techreport}

}

@techreport{francke1999ab,

title = {Sprawozdanie z bada\'{n} \'{s}redniowiecznego zamku na g\'{o}rze \'{S}l\k{e}\.{z}y ko\lo Sob\'{o}tki, woj. wroc\lawskie w 1999 r.},

author = {Christian Francke and Andrzej Limisiewicz},

year  = {1999},

date = {1999-01-01},

address = {Wroc\law},

institution = {Wojew\'{o}dzki Urz\k{a}d Ochrony Zabytk\'{o}w},

note = {maszynopis w archiwum Wojew\'{o}dzkiego Urz\k{e}du Ochrony Zabytk\'{o}w we Wroc\lawiu},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {techreport}

}

@inbook{francke1999bb,

title = {Sprawozdanie z bada\'{n} zamku na szczycie g\'{o}ry \'{S}l\k{e}\.{z}y ko\lo Sob\'{o}tki},

author = {Christian Francke and Andrzej Limisiewicz},

year  = {1999},

date = {1999-01-01},

booktitle = {XI \'{S}l\k{a}skie Spotkania Archeologiczne. Streszczenia komunikat\'{o}w i referat\'{o}w},

address = {Wroc\law},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {inbook}

}

@book{geschwendt1928,

title = {Siling, der Schlesierberg. Ein F\"{u}hrer zu den urgeschichtlichen Fundst\"{a}tten des Zobtengebietes},

author = {Fritz Geschwendt},

year  = {1928},

date = {1928-01-01},

address = {Augsburg},

note = {F\"{u}hrer zur Urgeschichte 4},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@techreport{grenda2005,

title = {Badania archeologiczno-architektoniczne we wn\k{e}trzu ko\'{s}cio\la p.w. Nawiedzenia NMP, na terenie ruin p\'{o}\'{z}no\'{s}redniowiecznego zamku na szczycie g\'{o}ry \'{S}l\k{e}\.{z}y, gm. Sob\'{o}tka, w 2005 r.},

author = {Katarzyna Grenda and Natalia Izbicka and Krzysztof Kwa\'{s}nica and Andrzej Limisiewicz and Rados\law Mruczek and Micha\l Stefanowicz},

year  = {2005},

date = {2005-01-01},

address = {Wroc\law},

institution = {Wojew\'{o}dzki Urz\k{a}d Ochrony Zabytk\'{o}w},

note = {maszynopis w archiwum Wojew\'{o}dzkiego Urz\k{e}du Ochrony Zabytk\'{o}w we Wroc\lawiu},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {techreport}

}

@book{guerquin_1957,

title = {Zamki \'{s}l\k{a}skie},

author = {Bohdan Guerquin},

year  = {1957},

date = {1957-01-01},

urldate = {1957-01-01},

address = {Warszawa},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@book{guerquin_1974,

title = {Zamki w Polsce},

author = {B. Guerquin},

year  = {1974},

date = {1974-01-01},

urldate = {1974-01-01},

address = {Warszawa},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@inbook{kastek2013,

title = {Architektura szczytu \'{S}l\k{e}\.{z}y w \'{s}wietle najnowszych bada\'{n} archeologicznych},

author = {Tomasz Kastek and Andrzej Limisiewicz and Rados\law Mruczek},

editor = {Piotr \'{S}nigucki and Piotr Krajewski},

year  = {2013},

date = {2013-01-01},

booktitle = {Istniej\k{a}ce i potencjalne zagro\.{z}enia funkcjonowania park\'{o}w krajobrazowych w Polsce: konferencja naukowa z okazji 25-lecia \'{S}l\k{e}\.{z}a\'{n}skiego Parku Krajobrazowego},

publisher = {Dolno\'{s}l\k{a}ski Zesp\'{o}\l Park\'{o}w Krajobrazowych},

address = {Wroc\law},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {inbook}

}

@inbook{kastek2016,

title = {Ecclesia Sancte Marie de Monte Silencii albo o kr\'{o}tkiej karierze i d\lugich poszukiwaniach pewnego ko\'{s}cio\la},

author = {Tomasz Kastek and Magdalena Krzywka and Andrzej Limisiewicz and Rados\law Mruczek},

editor = {Tomasz Janiak and Dariusz Stryniak},

year  = {2016},

date = {2016-01-01},

booktitle = {Architektura sakralna w pocz\k{a}tkach pa\'{n}stwa polskiego (X-XIII wiek)},

pages = {281\textendash312},

publisher = {Muzeum Pocz\k{a}tk\'{o}w Pa\'{n}stwa Polskiego w Gnie\'{z}nie},

address = {Gniezno},

note = {Biblioteka Muzeum Pocz\k{a}tk\'{o}w Pa\'{n}stwa Polskiego; vol. 8},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {inbook}

}

@article{kazmierczyk1978,

title = {Kamienne elementy obronne grod\'{o}w \'{s}l\k{a}skich w VIII-XII w.},

author = {Jerzy Ka\'{z}mierczyk},

year  = {1978},

date = {1978-01-01},

journal = {PNIHASziT PWr., Studia i Materia\ly},

volume = {Nr 12},

number = {Nr 5},

pages = {33-49},

address = {Wroc\law},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {article}

}

@book{korta1988,

title = {Tajemnice g\'{o}ry \'{S}l\k{e}\.{z}y},

author = {W\ladys\law Korta},

year  = {1988},

date = {1988-01-01},

address = {Katowice},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@techreport{limisiewicz2004,

title = {Ratownicze badania archeologiczno-architektoniczne zwi\k{a}zane z odbudow\k{a} ko\'{s}cio\la i konserwacj\k{a} ruin p\'{o}\'{z}no\'{s}redniowiecznego zamku na szczycie g\'{o}ry \'{S}l\k{e}\.{z}y, gm. Sob\'{o}tka, w 2004 r.},

author = {Andrzej Limisiewicz and Rados\law Mruczek and Micha\l Stefanowicz},

year  = {2004},

date = {2004-01-01},

address = {Wroc\law},

institution = {Wojew\'{o}dzki Urz\k{a}d Ochrony Zabytk\'{o}w},

note = {maszynopis w archiwum Wojew\'{o}dzkiego Urz\k{e}du Ochrony Zabytk\'{o}w we Wroc\lawiu},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {techreport}

}

@inbook{limisiewicz2013,

title = {Castrum Czobotha \textendash p\'{o}\'{z}no\'{s}redniowieczny zamek na szczycie g\'{o}ry \'{S}l\k{e}\.{z}y ko\lo Sob\'{o}tki. Stan i potrzeby bada\'{n}},

author = {Andrzej Limisiewicz and Rados\law Mruczek and Micha\l Stefanowicz},

editor = {Wojciech Kunicki and Joanna Smereka},

year  = {2013},

date = {2013-01-01},

booktitle = {\'{S}l\k{e}\.{z}a\'{n}skie \'{s}wiaty},

pages = {323-342},

address = {Wroc\law},

edition = {wydanie II poprawione},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {inbook}

}

@book{Lutsch1889,

title = {Verzeichnis der Kunstdenkm\"{a}ler der Provinz Schlesien: Bd. II, Kunstdenkm\"{a}ler des Regierungsbezirks Breslau},

author = {H. Lutsch},

year  = {1889},

date = {1889-01-01},

urldate = {1889-01-01},

address = {Breslau},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {book}

}

@phdthesis{mruczek_2003,

title = {Zamki wie\.{z}owe na \'{S}l\k{a}sku w \'{s}redniowieczu},

author = {R. Mruczek},

year  = {2003},

date = {2003-01-01},

urldate = {2003-01-01},

address = {Wroc\law},

school = {Wydzia\l Architektury Politechniki Wroc\lawskiej},

note = {praca doktorska napisana na Wydziale Architektury Politechniki Wroc\lawskiej pod kierunkiem prof. J. Rozp\k{e}dowskiego},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {phdthesis}

}

@inbook{mruczek2019,

title = {W poszukiwaniu rotundy W\lostowica na \'{S}l\k{e}\.{z}y},

author = {Rados\law Mruczek},

editor = {Ewa Dobierzewska-Mozrzymas and Andrzej Jezierski},

year  = {2019},

date = {2019-01-01},

booktitle = {Przyroda, dzia\lalno\'{s}\'{c} cz\lowieka, Dolny \'{S}l\k{a}sk},

pages = {505-538},

address = {Wroc\law},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {inbook}

}

@collection{\ssCDS01,

title = {CDS I = Codex Diplomaticus Silesiae, Urkunden des Klosters Czarnowanz, Bd. I},

editor = {Wilhelm Wattenbach},

year  = {1865},

date = {1865-01-01},

urldate = {1865-01-01},

address = {Breslau},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{\ssCDS02,

title = {CDS II = Codex Diplomaticus Silesiae, Urkunden der Kl\"{o}ster Rauden und Himmelwitz, der Dominikaner und Dominikanerinnen in der Stadt Ratibor, Bd. II},

editor = {Wilhelm Wattenbach},

year  = {1859},

date = {1859-01-01},

urldate = {1859-01-01},

address = {Breslau},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{\ssMPH02_1872,

title = {MPH III = Monumenta Poloniae historica = Pomniki dziejowe Polski. T. 2},

editor = {August Bielowski},

year  = {1872},

date = {1872-01-01},

urldate = {1872-01-01},

volume = {II},

address = {Lw\'{o}w},

series = {MPH},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{\ssMPH03_1878,

title = {MPH III = Monumenta Poloniae historica = Pomniki dziejowe Polski. T. 3},

editor = {August Bielowski},

year  = {1878},

date = {1878-01-01},

urldate = {1878-01-01},

volume = {III},

address = {Lw\'{o}w},

series = {MPH},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{\ssSub01,

title = {SUb I = Schlesisches Urkundenbuch. Tom I},

editor = {H. Appelt and W. Irgang},

year  = {1963},

date = {1963-01-01},

urldate = {1963-01-01},

address = {K\"{o}ln},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

@collection{\ssSub02,

title = {SUb II = Schlesisches Urkundenbuch. Tom II},

author = {II SUB},

editor = {W. Irgang},

year  = {1977},

date = {1977-01-01},

urldate = {1977-01-01},

volume = {II},

address = {K\"{o}ln-Graz-Wien},

keywords = {},

pubstate = {published},

tppubtype = {collection}

}

Plany i rekonstrukcje

Zdjęcia

Dokumentacja w ramach projektu „Od grodu do zamku“