Głubczyce, zamek

Przynależność administracyjna

Ob. Miasto, gmina i powiat w woj. opolskim

Historyczna: księstwo opawskie, karniowskie, rejencja opolska

Lokalizacja i stan zachowania obiektu

Zamek położony w obrębie miasta w pobliżu bramy miejskiej, zwanej Górną, w północnej części miasta pomiędzy murem miejskim i kościołem parafialnym. Zamek nie zachował się. Jako rezydencja przestał funkcjonować najpóźniej w ciągu XVI w. Część jego murów adaptowano w XVII w. w budynku plebanii. Zachowały się piwnice budynku zamkowego przy ul. Jana Pawła II 5 i 7.

Toponomastyka

• 1131 i 1183 – Glubsicih (TROSKA s. 2)
• 1224 – Hlubcicih (TROSKA s. 4)
• 1265 – Hlubschicz (TROSKA s. 5)
• 1272 – Glubchiz (CDS I reg. XI)
• 1307 – Lobsycz (CDS VII reg. 2914)
• 1346 – Lubschicz (CDS VI reg. 15
• 1385 – Lubschitz (CDS IV reg. 70)

Dzieje własności dóbr ziemskich i obiektu na podstawie przyczynków źródłowych

• 1247-1278 – król czeski Przemysław Otakar
• 1278-1285 – wdowa po królu Przemysławie Otakarze Kunegunda
• 1284 – utworzenie księstwa opawskiego, uzyskał je nieślubny syn króla Mikołaj
• 1285 – 1294 Mikołaj I
• 1294 – 1305 Wacław II
• 1305 – 1306 Wacław III
• 1306 – 1313 Mikołaj I
• 1313 – 1318 Jan
• 1318 – 1365 Mikołaj II
• 1365 – 1377 Jutta
• 1377 – 1394 Mikołaj III, rezydował w Głubczycach
• 1394 – 1433 Przemko
• 1433 – 1434 Mikołaj IV
• 1434 – 1446 Wacław,  wzmianka o zamku w 1441 r. i 1445 r.
• 1446 – 1482 Jan III Pobożny, syn ks. Wacława, ostatni rezydujący na zamku Przemyślida (SIEMKO 2023 s. 91-92)
• 1482-1489 król Maciej Korwin
• 1489 – 1503  Piotr von Haugwitz
• 1503 – 1506 Johann von Schellenberg
• 1506 – 1523 Georg von Schellenberg, ostatnie 10 lat zastawione Johannowi Planknar von Kynsberg
• 1523-1543 margrabia Jerzy von Hohenzollern (HOFRICHTER s. 10), Hohenzollernowie do 1622 r.

Historia budowlana obiektu

Dotychczas nie prowadzono żadnych badań zamku. Brak jest jakichkolwiek wzmianek o wyglądzie czy założeniu zamkowym. Wiadomo jedynie, że położony był koło kościoła i Bramy Górnej (Ober Thor). Wzniesiono go w XIII w. wraz z murami miejskimi. Wdowa po Przemysławie Otakarze wystawia w Głubczycach dokument w 1281 r. i z pewnością miejscem wystawienia był zamek (TROSKA s. 10).

 Z dużym prawdopodobieństwem można przypuszczać, że rozbudowano go, gdy stał się rezydencją księcia Wacława (1377-1394). Z dokumentu z 1441 r. wynika, że książę Wacław nadał mieszczanom głubczyckim prawo używania fosy miejskiej i zamkowej dla gospodarki rybackiej. Zamek był więc samodzielnym obiektem wewnątrz miasta, oddzielonym od niego. Jak zaznaczono poniżej, fosa mogła istnieć tylko od strony płd., od wsch. była ulica prowadząca od Bramy Górnej, a teren zamykał mur miejski. Wjazd do niego musiał prowadzić od strony miasta, bowiem nigdzie nie wspomniano  o oddzielnej bramie z zamku poza miasto, co często oznaczało spory pomiędzy miastem a właścicielem zamku.

Gdy w 1565 roku Hieronim Reinwaldt,, kanclerz Hohenzollernów, sprzedał mieszczanom głubczyckim dom w Głubczycach, zwany starym zamkiem, położony przy bramie Górnej, naprzeciwko kościoła, zaznaczono, że był zrujnowany (TROSKA s. 84).

Być może zupełna zagłada zamku nastąpiła w związku z działaniami wojny trzydziestoletniej – 1626 zajęcie przez wojska duńskie, 1627 – oblężenie przez wojska Wallensteina, okupacja szwedzka do 1650 r. (TROSKA s. 120 i  n.)

 W 1679 r. miasto miało urządzić w starym zamku plebanię jako mieszkanie proboszcza, a właściwie zbudować dom na nowo. W ogrodzie plebańskim jeszcze na początku XX w. widoczne były reszty dawnych umocnień. (TROSKA s. 145)

Zachowały się piwnice dawnego domu zamkowego, znajdujące się pod kamienicami przy ul. Jana Pawła II nr 5 i 7, natomiast dawna plebania ma nr 3. Mury piwnic zbudowane są z kamienia (łupku iłowego) na bardzo silnej zaprawie koloru różowego. Posiadają one sklepienia kolebkowe o lekko zaostrzonym łuku i półkoliste, a największa z piwnic o powierzchni ok. 50 mkw. ma sklepienie o mocno zaostrzonym łuku i wysokość ok. 4m. W ościeżach przejść piwnicznych występuje cegła gotycka, palcówka o grubości 9 cm, prawdopodobnie wtórnie użyta. Z dużym prawdopodobieństwem można przyjąć, że zbudowano je w XIII w. Na parterze kamienicy pod nr 5 zachowało się renesansowe sklepienie (dawny dom rektora) ozdobione pseudożebrami i emblematami, powstałe już zapewne po zburzeniu zamku.

W związku z faktem, że budynek zamkowy przylegał od strony wsch. bezpośrednio do ulicy, nie mógł być zabezpieczony od tej strony fosą (PIECHACZEK). Mogła taka być usytuowana od strony płd. oddzielając zamek od dworu Krzyżowego, należącego do Joannitów.

Typ budowli

Zamek książęcy, nizinny, zbudowany w 2 poł XIII w., położony wewnątrz miasta. Posiadał prawdopodobnie autonomiczny system obronny, o czy świadczy oddzielna fosa odgradzająca go także od miasta.

Ilustracje