Pałac w Zimnej Wodzie to barokowy zabytek z historycznymi korzeniami sięgającymi XIV wieku. Znajduje się na łagodnym wzgórzu otoczonym podmokłymi łąkami, na północ od głównej drogi wiejskiej. Badania archeologiczne odsłoniły relikty starszych budowli, w tym piwnicę z ceglaną posadzką i sklepieniem kolebkowym. Pałac był własnością wielu znaczących rodów, w tym książąt legnickich i właścicieli z rodziny Axleben.
| Lokalizacja | woj. dolnośląskie, pow. lubiński, gm. Lubin |
|---|---|
| Współrzędne | 51.317677 N, 16.0920368 E |
| Obszar AZP | |
| Chronologia | późne średniowiecze, nowożytność |
| Autorzy | Dominik Nowakowski |
| Data udostępnienia | 13.07.2024 |
Jak cytować?
Zdjęcia, ryciny, ilustracje, plany, przekroje, etc. – jak w podpisach
Opis
Przynależność administracyjna i toponomastyka
Obecna: Zimna Woda (Kaltwasser, Kr. Lüben, MBl. 2700), gm. Lubin, pow. lubiński, woj. dolnośląskie
Przynależność historyczna: księstwo głogowskie, księstwo legnicko-brzeskie
Kontekst przestrzenny, rozplanowanie, stan zachowania obiektu
Na łagodnym wyniesieniu wcinającym się w podmokłe łąki, w zachodniej części wsi, na wschód od głównej drogi.
Wybór źródeł do dziejów miejscowości i obiektu
- 1355 – książę Wacław I legnicki nakazał Henrykowi Guskowi lokować wieś na terenie Zimnej Wody, w Legnickim Lesie (SWŚ, I, s. 186)
- 1363 – Wacław I przekazał Mikołajowi Zedlitzowi nowo założoną wieś Zimną Wodę (SWŚ, I, s. 186)
- 1437 – dziedzic wsi Jerzy Gauen (SWŚ, I, s. 186)
- 1507-1510 – wieś jako własność Mikołaja Magnusa Axlebena (SWŚ, I, s. 187)
- 1510-1518 – siedział tu Krzysztof Magnus Axleben (SWŚ, I, s. 187)
Opis obiektu
W obrębie piwnic barokowego pałacu, w jego południowo-wschodnim narożniku, odsłonięto relikty budowli wzniesionej z kamienia łamanego o wymiarach zewnętrznych około 14,2 x 8,5 m. Wnętrze budowli było podzielone murem na dwa pomieszczenia. Pomieszczenie wschodnie miało wymiary 6,75 x 6,05 m. W wykopie usytuowanym po zewnętrznej stronie południowego muru stwierdzono stopę fundamentową na głębokości 3,2 m od korony murów. Piwnica miała ceglaną posadzkę i była kryta sklepieniem kolebkowym. Stwierdzono w niej trzy wtórnie wybite otwory okienne: dwa w ścianie wschodniej i jeden w ścianie południowej. Wnętrze piwnicy zawierało także dwie wnęki, znajdujące się w ścianach północnej i zachodniej. W ścianie działowej znajdowało się przejście o szerokości 1,1 m prowadzące do zachodniego pomieszczenia o wymiarach 4,9 x 3,95 m. Ściana północna tego pomieszczenia została rozebrana i zastąpiona klatką schodową, a w ścianie południowej znajdował się rozglifiony otwór okienny. Parapet okna, od strony piwnicy, znajdował się na wysokości 0,9 m ponad poziomem posadzki. Grubość murów kapitalnych wynosiła 1,2-1,3 m.
Wykopy sondażowe przy południowej ścianie pałacu wykazały, że pierwotnie poziom gruntu był o 3 metry niższy niż obecnie. Pod budowę obiektu wykorzystano naturalne wyniesienie otoczone terenem podmokłym, które sztucznie podwyższono nasypem z żółto-brunatnej gliny przemieszanej z piaskiem o miąższości do 1,4 m. Krawędź nasypu, odległa o około 2,5 m od lica ściany pałacu, została wzmocniona pionowo wbitymi palami. Podczas badań ratowniczych z warstwy ciemnej ziemi próchnicznej zalegającej na calcu pozyskano fragmenty ceramiki stalowoszarej i kremowej, w tym malowane czerwoną farbą, dwa gwoździe, fragmenty łuczywa oraz fragmenty dachówki z łupka.
Chronologia
Na podstawie źródeł pisanych i materiałów archeologicznych XV-XVI w.
Ilustracje
Ilustracje
Literatura
Wzmianki konkretnie o tym obiekcie
Nowakowski 2017, s. 476-477; SWŚ I, s. 186-187
Sprawozdanie z działalności wojewódzkiego ośrodka archeologiczno-konserwatorskiego we Wrocławiu w roku 1976 Journal Article
In: Silesia Antigua, vol. 20, pp. 253-268, 1978.
Sprawozdanie z działalności w zakresie ochrony i ratownictwa zabytków archeologicznych na obszarze woj. wrocławskiego i m. Wrocławia w 1978 r. prowadzonej przez WOAK we Wrocławiu Journal Article
In: Silesia Antiqua, vol. 22, pp. 263-275, 1980.
Sprawozdanie z działalności w zakresie ochrony i ratownictwa zabytków archeologicznych na obszarze woj. wrocławskiego i m. Wrocławia w roku 1979, prowadzonej przez WOAK we Wrocławiu Journal Article
In: Silesia Antiqua, vol. 23, pp. 263–273, 1981.
Śląskie obiekty typu motte. Studium archeologiczno-historyczne Book
2017.
Zamki i dwory księstwa wrocławskiego od XIII do XVI wieku Book
Wrocław, 2023.
Grody stożkowate, ostrosłupowe i wieże mieszkalno-obronne na Śląsku w średniowieczu PhD Thesis
KHASiT Politechniki Wrocławskiej, 1978.
Katalog stanowisk archeologicznych województwa wrocławskiego (stanowiska opublikowane, cz. IV) Book
Wrocław, 1994.
Reg. Wrat. = Das Registrum Wratislaviense censuum et reddituum ad episcopatum spectantium, Quellen zur Geschichte der Besitzverhältnisse des Bistums Breslau, Darstellungen und Quellen zur schlesischen Geschichte, Bd. 3 Collection
Breslau , 1907.
SUb V = Schlesisches Urkundenbuch. Tom V: 1282-1290 Collection
Köln-Weimar-Wien, 1993.
Nieznana księga podatkowa księstwa wrocławskiego z 1425 r. Journal Article
In: Sobótka, vol. 8, pp. 223–256, 1953, (skrót KPW).
RF = Repertorium Frobenianum (Repertorium Investiturarum in Praediis Ducatus Vratislaviensis, quae in Libris eiusdem Cancellariae continentur), t. 1-4 Collection
0000, (APWr., Akta miasta Wrocławia, sygn. C 24/I–IV).
