Marklowice, dwór

Przynależność administracyjna

Obecna: Marklowice, niegdyś odrębna wieś, obecnie w granicach administracyjnych miasta Cieszyna

Historyczna: księstwo cieszyńskie i powiat cieszyński

Lokalizacja i stan obiektu

Zamek, właściwie dwór, określany jako obronny położony jest na pogórzu cieszyńskim, na niemal płaskim terenie. Budowla zachowała się w całości w dobrym stanie po stosunkowo niedawnym remoncie. Jest własnością prywatną i pełni funkcję mieszkalną.

Toponomastyka

Z ustaleniem początków wsi występują problemy z uwagi na fakt, że w księstwie cieszyńskim była druga osada o nazwie Marklowice, posiadająca kościół i zapisy ze średniowiecza o Marklowicach dotyczą tej wsi, dziś podzielonej granicą państwową na Marklowice Górne i Dolni Marklowice. Pisownię wsi zawierają jednak stare mapy.

Marklowice  – mapa Jonasa Nigrinusa

Marklowitz  – mapa Wielanda z 1736 r. wydana w 1752 r.

Marklowice  – mapa Mateusza Seuttera

Marklowitz  – mapa rejencji opolskiej por. Blume, z zasięgiem do księstwa cieszyńskiego XIX w.

Marklowitz  – mapa okręgu cieszyńskiego XIX w. (mapy – zb. P. Siemko)

Dzieje własności dóbr ziemskich i obiektu  na podstawie przyczynków źródłowych

Wieś prawdopodobnie od powstania należała do domeny książęcej. W 1612 r. książę cieszyński Adam I Wacław podarował Marklowice z dworem oraz wieś Brzezówkę swojej metresie Małgorzacie Kostlachównie z Kremże z przeznaczeniem na utrzymanie jej i ich wspólnego potomka. Jednakże zmarła ona w 1617 r., a pół roku później zmarł Adam I Wacław. Po śmierci Małgorzaty Marklowice na powrót weszły w skład dóbr książęcych. Po śmierci księżnej Elżbiety Lukrecji księstwo cieszyńskie, w tym Marklowice objęli Habsburgowie. Później do zarządzania dobrami utworzyli oni Komorę cieszyńską, do której Marklowice należały do 1920 r (MAKOWSKI 2005, s. 40).

Historia budowlana

Badania architektoniczne wskazały, że dwór zbudowano w dwóch etapach. Pierwotna budowla powstała w połowie XVI w. za czasów panowania księżnej Katarzyny Sydonii. Niewykluczone, że ta pierwsza budowla była wieżą mieszkalną. Na początku XVII w. książę Adam I Wacław dokonał przebudowy i rozbudowy dotychczasowego obiektu, w związku z jego nowym przeznaczeniem (MAKOWSKI 2005, s. 40).

Zachowana do dziś budowla to jednopiętrowy dwór wzniesiony na planie prostokąta, nakryty wysokim, dwuspadowym dachem. Jest to jeden z nielicznych ocalałych przykładów podmiejskiej siedziby szlacheckiej o charakterze willi wypoczynkowej z czasów renesansu.

Budowla zachowała wiele późnorenesansowych elementów. Z zachowanych elementów wyróżniają się późnorenesansowe obramienia okien i drzwi. Pozostałością letniej rezydencji jest otwarta loggia na piętrze wsparta na dwóch drewnianych słupach. W tej samej elewacji (płn.-zach.) na piętrze wymurowano bliźniaczą wnękę o łukach półkolistych. Budynek jest częściowo podpiwniczony, a wejście do piwnic umieszczono na osi elewacji frontowej, natomiast po jego bokach są 2 wejścia we wnękach zamkniętych półkoliście. Piwnice posiadają sklepienia kolebkowe. Parter jest dwutraktowy o dwóch izbach sklepionych krzyżowo-kolebkowo z przedsionkami. Na piętro prowadzą schody z podestem, gdzie znajdują się dwie duże sale przykryte stropami drewnianymi o profilowanych belkach (KZSVI/3 s. 97). Budowla została określona jako dwór obronny, ale brak śladów jakichkolwiek cech obronnych.

Typ budowli

Zameczek podmiejski, nizinny, typu letnia willa, książęcy. Zbudowany w połowie XVI w. i rozbudowany na początku XVII w. Późnorenesansowy.

Plany i przekroje

Zdjęcia