Chronologia: późne średniowiecze

Późne średniowiecze – okres średniowiecza, odpowiadający włoskiemu trecento i wczesnemu renesansowi. Na potrzeby katalogu Zamków i dworów obronnych Śląska przyjęto, że przypada na XIV i XV wiek.

Okres ten charakteryzuje się rozwojem stylu gotyckiego, który do części rejonów północnej Europy i Hiszpanii dotarł ok. 1400 roku, a także rozwojem świeckiej sztuki użytkowej dla bogacących się klas mieszczańskich Włoch i Flandrii

Janowiec-Bobrzany (gm. Małomice), dwór (ruina)

Janowiec (Bobrzany), elewacja frontowa (wsch.), 2020

Ruiny granicznego zamku w Janowcu (Bobrzany) to pozostałości renesansowej rezydencji rodu von Nechern, wzniesionej na przełomie XV i XVI w., przebudowanej w XVI–XVII stuleciu i opuszczonej w XX w. Zachowane relikty murów, sklepionych piwnic, fosy i stawu ilustrują rozwój siedzib rycerskich na pograniczu księstw żagańskiego i głogowskiego. Lokalizacja woj. lubuskie, pow. żagański, gm. Małomice Współrzędne 51.5890637, 15.4681468 Obszar AZP 69-13 Chronologia późne …

Więcej…

Piotrowice Nyskie (gm. Otmuchów), dwór

PIOTROWICE NYSKIE, widok dworu od strony zachodniej (stan na rok 2012, fot. M. Legut-Pintal)

Dwór w Piotrowicach Nyskich to przykład rezydencji wiejskiej o korzeniach sięgających średniowiecza, której obecna forma ukształtowała się w wyniku wieloetapowych przekształceń. Zachowane relikty murów, ślady fosy i układ przestrzenny wskazują na istnienie wcześniejszego założenia obronnego, rozbudowanego w XV wieku i przekształconego w manierystyczną rezydencję …

Więcej…

Szczepanów (gm. Marcinowice), dwór dolny (nieistniejący)

SZCZEPANÓW, dwór dolny na NMT (opr. Piotr Błoniewski, Katalog Zamków i Dworów Obronnych Śląska [https://zamki.pwr.edu.pl/]. Licencja: CC BY-NC 4.0 [https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/])

Grodzisko stożkowate w Szczepanowie z reliktami siedziby rycerskiej, położone na zarośniętej łące we wschodniej części wsi, przy dawnym folwarku, za rzeką Czarną Wodą. Obiekt usytuowany na wyspie otoczonej nawodnioną fosą, dostępny jedynie od strony zachodniej. Zachowany kopiec z wyraźnym wałem ziemnym i reliktami fosy …

Więcej…

Szczepanów (gm. Marcinowice), dwór górny (ruiny)

SZCZEPANÓW, widok na ruiny pałacu od strony płd.-zach., 2017 r. (fot. Piotr Błoniewski, Katalog Zamków i Dworów Obronnych Śląska [https://zamki.pwr.edu.pl/]. Licencja: CC BY-NC 4.0 [https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/])

Dwór górny w Szczepanowie to przykład ewolucji siedziby rycerskiej – od obronnej wieży mieszkalnej z pierwszej połowy XIV wieku po rozbudowaną, piętrową rezydencję z późnego średniowiecza. Jej relikty, przekształcone później w barokowy pałacyk, zachowały w murach czytelne świadectwa kolejnych faz rozbudowy, obejmujące zarówno konstrukcje …

Więcej…

Gniewków (gm. Dobromierz), dwór obronny (nieistniejący)

GNIEWKÓW, szkicowy plan parteru (za Fabierkiewicz 1965)

Nieistniejący dziś dwór w Gniewkowie był przez kilka stuleci siedzibą lokalnego majątku ziemskiego. Usytuowany w pobliżu kościoła parafialnego i otoczony fosą, pełnił funkcję obronno-rezydencjonalną co najmniej od XIV wieku. W kolejnych wiekach był przebudowywany i rozbudowywany, aż do ostatecznej rozbiórki w 1977 roku. Zachowane …

Więcej…

Pastuchów (gm. Jaworzyna Śląska), dwór

PASTUCHÓW, wieża i dwór z kuchnią obecnie, 2009 (fot. A. Kwaśniewski)

Dawna siedziba rycerska w Pastuchowie to przykład średniowieczno-renesansowego dworu obronnego. W obrębie tzw. „majątku górnego” (Oberhof) do dziś przetrwała wieża mieszkalna z połowy XIV wieku, ujęta w późniejsze skrzydła mieszkalne z XVI stulecia. Na północnych krańcach wsi znajdują się także relikty drugiego dworu – …

Więcej…

Dzierżoniów, zamek Hummel (nieistniejący)

7. DZIERŻONIÓW, miejsce po wyburzonym zamku Hummel, 2025 (fot. Małgorzata Chorowska)

Zamek Hummel (Hummelschlos) w Dzierżoniowie był średniowieczną siedzibą książęcą, wzmiankowaną od końca XIII wieku. Usytuowany w południowej części miasta, przy ul. Przedmieście, stał obok kościoła parafialnego. Po okresie rozkwitu w czasach Piastów Śląskich uległ stopniowej ruinie – już w 1422 r. określany był jako …

Więcej…

Kątki, gm. Marcinowice, pałac

KĄTKI, widok na pałac od frontu, 2023 (fot. P. Błoniewski , Katalog Zamków i Dworów Obronnych Śląska [https://zamki.pwr.edu.pl/]. Licencja: CC BY-NC 4.0 [https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/])

Pałac w Kątkach stanowił pierwotnie folwark książęcy Bolka II i Agnieszki, jeden z dwóch odnotowanych we wsi w XIV wieku. Pod koniec tego stulecia przeszedł w ręce rycerstwa. Ze względu na zachowane fragmenty XIV-wiecznych murów bywa utożsamiany z późniejszym dworem obronnym rodziny von Messenau …

Więcej…

Wrocław, zamek lewobrzeżny (nieistniejący)

WROCŁAW, ZAMEK LEWOBRZEŻNY, Rekonstrukcja założenia zamkowego w czasach nowożytnych wg M. Cabana; widok od NW (archiwum Katedry Historii Architektury, Sztuki i Techniki PWR, 2010)

Choć dziś nieobecny w krajobrazie miasta, niegdyś dorównywał rangą Ostrowowi Tumskiemu – drugi piastowski zamek we Wrocławiu wzniesiono na lewym brzegu Odry, w północnej części Starego Miasta. W XIII wieku tworzył wraz z klasztorami i budowlami rezydencjonalnymi potężną enklawę książęcą, porównywaną z praskim Hradczanami …

Więcej…

Chojnów, Zamek Piastowski

Rekonstrukcja zamku średniowiecznego autorstwa zespołu: Darya Biaketava, Paweł Kultys, Adrian Włodarczyk pod kierownictwem Rolanda Mruczka (2021/22: Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej, Katalog Zamków i Dworów Obronnych Śląska [https://zamki.pwr.edu.pl/]. Licencja: CC BY-NC 4.0 [https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/])

Zamek w Chojnowie, jedna z najstarszych rezydencji książęcych na Dolnym Śląsku, przez stulecia pełnił kluczową rolę w systemie władzy i obrony regionu. Wywodzący się z XIII-wiecznego grodu kasztelańskiego, został przekształcony w potężną warownię z cylindryczną wieżą typu bergfried, a następnie w renesansową siedzibę książąt …

Więcej…